از آنجا كه اين سخن بى مايه، جز يك بهانه جويى مغرضانه بيش نبود، خداوند پيامبر را به پاسخگويى قاطع در برابر آنان دستور داد، تا به آنان بگويد: گمراهى و هدايت انسان وابسته به خواست و مشيت آفريدگار هستى است و اگر او هدايت كسى را اراده نكند، هيچ معجزه اى موجب هدايت او نمى گردد ولى از آنجا كه اين پاسخ برانگيزنده پرسش ديگرى است و آن اين كه آيا مشيت و خواست خدا گزاف و بى ملاك است؟ مى فرمايد:

(وَيَهْدِى إِليهِ مَنْ أَنابَ) يعنى كسانى كه خودخواهى و غرور را كنار بگذارند و حالت توجه و تضرع به سوى خدا در آنان پديد آيد و بدين وسيله آماده دريافت هدايت الهى گردند، مشمول لطف و رحمت او شده و به وادى نور و هدايت قدم مى گذارند، در غير اين صورت معجزات پيامبران و پند واندرزهاى آنان هيچ سودى براى آنان ندارد و موجب هدايت آنها نمى شود زيرا دل آنان از ياد خدا برتافته و خودخواهى و فرورفتگى در تمايلات مادى، گوش و چشم آنان را پوشانده است.[1]

و در هر حال باز در اين آيه به طور ضمنى از دو هدايت سخن به ميان آمده است هدايتى كه آفريننده توجه و انابه و تضرع به درگاه الهى است و هدايتى كه در پرتو اين حالت، به انسان دست مى دهد. عامل هدايت دوم كاملاً در اختيار انسان است.

اينها نمونه هاى روشنى از عوامل برخوردارى انسان از هدايت ويژه الهى و كمال انسانى است كه قرآن بيان كرده است و از نظر برخى صاحب نظران، عوامل ديگرى نيز وجود دارد كه ما به خاطر رعايت اختصار و هم به خاطر