تقدير و سرنوشت

يكى از انگيزه هاى گرايش به جبر در مكتب اهل حديث و اشاعره مسأله قضاء و قدر يا سرنوشت و به اصطلاح، خط پيشانى مى باشد.

در گذشته، يادآور شديم كه گرايش اشاعره و اهل حديث به جبر، معلول انگيزه هاى مشتركى است كه برخى از آنها در مكتب اهل حديث، جلوه بيشترى دارد و مسأله قضاء و قدر از اين نمونه به شمار مى رود. ما پيش از آن كه نمونه هايى از سخنان آنان را در اين باره يادآور شويم، به معنى رايج و معروفى كه از دو واژه قضا و قدَر در انديشه و گفتار نوع مردم موجود است، اشاره مى كنيم:

تفسير عوامانه از قضاء و قدر

معناى رايج و متداول اين دو واژه كه نه تنها در انديشه و ذهن مردم عادى، بلكه در انديشه برخى از خواص نيز ديده مى شود، اين است كه دست قضاء و قدر به عنوان يك عامل نامرئى و مرموز، گريبان هر انسانى را گرفته و از بدو تولّد تا لحظه مرگ او را به همان جهتى كه مى خواهد هدايت مى كند و انسان خواه ناخواه، همان مسير را طى كرده و هيچ گونه حق انتخاب بر خلاف آن را ندارد و به قول شاعر: