آنان يا در زمين هاى موات و يا خانه هاى شخصى آنان بوده و هدف از بنا سازى تسهيل زيارت براى زائران شيفته آنان است.

مؤلف «الفقه على المذاهب الاربعه» مى گويد:

بناى بر قبر آن گاه كه مقصود از آن فخرفروشى نباشد، مكروه است. مگر اين كه در زمينى بسازد مانند زمين وقف و يا زمينى كه براى دفن اموات آماده شده است كه در اين صورت جايز نمى باشد; زيرا در اين صورت جا براى ديگران تنگ خواهد شد.[1]

به مقتضاى آنچه كه در مورد قبور اوليا و انبيا از نظر قرآن و سنت و اتفاق فقيهان اسلام بيان شد، مى توان گفت: مورد اين روايات افراد عادى و انسان هاى معمولى است كه حفظ مقابر آنان نه تنها فاقد اثر سازنده است، بلكه چه بسا مايه مزاحمت و فخرفروشى است. ولى قبور انبيا و اوليا بر خلاف آن است و در نتيجه اين روايات ناظر به آنها نيست.[2]

3. گچ كارى و گِل كارى قبر

از برخى روايات استفاده مى شود كه گچ كارى و گِل كارى قبر صحيح نيست. در اين مورد فقط يك روايت وارد شده كه متن آن در گروه دوم به شماره اوّل گذشت و شيخ طوسى در نهايه و عماد الدين طوسى بر كراهت آن فتوا داده اند.[3]

تحليل روايت

اوّلاً: واژه «لا يصلح» حاكى از كراهت است.

ثانياً: كلينى با سند صحيح از يونس بن يعقوب نقل مى كند: آنگاه كه يكى از فرزندان امام كاظم(عليه السلام)در مدينه درگذشت، فرمود قبر او را گچ كارى كنند و نام او را بر سنگى بنويسند و بر روى قبر او بگذارند.[4]

ثالثاً: اصولاً فقيهان اسلام بدون استثنا اتفاق نظر دارند كه مستحب است قبر را به مقدار چهار انگشت باز، يا يك وجب از زمين بلندتر قرار داد. اكنون سؤال مى شود هرگاه قبر بدون گِل كارى و گچ كارى صورت سازى شود ديرى نمى پايد كه باد و باران و طوفان هاى تند همه را به هم ريخته و قبر را با زمين يكسان مى سازد. صيانت قبر در گرو اين است كه با يك عامل طبيعى اجزاى خاك به هم پيوسته شود و آن جز با گِل كارى و گچ كارى و نظاير آنها امكان پذير نيست. از اين جهت، اين روايت ناظر به داخل قبر است كه به حالت طبيعى باقى بماند و ناظر به ظاهر آن نيست.

4. ارتفاع قبر به اندازه چهار انگشت يا يك وجب

روايات متعددى از امامان معصوم(عليهم السلام) وارد شده است كه مستحب است قبر به اندازه چهار انگشت باز و يا يك وجب و يا كمى افزون ارتفاع داشته باشد. اين روايات را شيخ حر عاملى در وسائل الشيعه باب 31 از ابواب دفن آورده است و مجموع آنها يازده روايت است. در تمام روايات فقط وارد شده است كه قبر از سطح زمين به مقدار چهار انگشت يا يك وجب بلندى داشته باشد و هرگز حكم افزون بر اين مقدار را متعرض نشوند. مثلاً محمد بن مسلم از امام باقر(عليه السلام) نقل مى كند كه آن حضرت فرمود:

(«)ويُرفعُ القبرُ فوقَ الأرضِ أربعَ أصابعَ»[5].

«و قبر از سطح زمين به مقدار چهار انگشت بالاتر قرار مى گيرد.»

روايات ديگر نيز همگى به همين مضمون است و مى رساند كه مستحب است قبر چهار انگشت ارتفاع داشته باشد ولى