اميرمؤمنان على (ع) مىفرمايند: كسى كه ميوه را پيش از رسيدن بچيند، همچون كسى است كه بذر خود را در زمين نامناسبى (مانند شورهزار) بپاشد چنين شخصى نيرو و سرمايه خود را تلف كرده و نتيجهاى عايدش نمىشود. «1» مبدأ رفتارهاى اختيارى رفتارهاى اختيارى آدمى به طور كلى از دو مبدأ نفسانى سر مىزنند: بينشها و گرايشها. نقش بينش (شناخت)، روشنگرى و كشف واقعيتها است. نقش گرايش (ميل)، تحريك و برانگيختن انسان به سوى كار است. البته اين انگيزه با حالتها و كيفيتهاى نفسانى ويژهاى مانند بيم و اميد همراه است. در بسيارى از موارد بر اثر اين انگيزش، فعاليتهاى بدنى (فعل جوارحى) صورت مىگيرد و در برخى موارد تنها يك كار درونى (فعل جوانحى) تحقق مىيابد، كه هر دو، در قلمرو اخلاق جاى دارند. «2» نيّت در نظام اخلاقى اسلام، نيت نقشى محورى داشته، بنيان ارزشهاى اخلاقى و منشأ خوبىها و بدىها به شمار مىرود. از نگاه اسلام، تنها خوب بودن كار (حسن فعلى) براى ايجاد ارزش اخلاقى كافى نيست، بلكه افزون بر آن، انگيزه فاعل در آن كار نيز بايد نيك و الهى باشد (حسن فاعلى). تنها در اين صورت است كه فعل اخلاقى، براى فاعل آن، سعادت بخش است. «3» حقيقت شكر حقيقت شكر، اظهار نعمت است، همچنان كه كفر، مقابل آن است؛ يعنى پنهان كردن نعمت و سرپوش روى آن نهادن است. اظهار نعمت به اين معنا است كه آن را در جاى خود استعمال كنى، جايى كه نعمت دهنده در نظر داشته و نيز اظهار نعمت به اين است كه آن را به زبان بياورى، و منعم را در برابرِ دادن اين نعمت، ثنا بگويى. مرحله ديگر اظهار نعمت اين است كه در قلب هم به ياد آن و به ياد منعمش باشى، و از يادش نبرى.