نمى‌توانند با او ديدار كنند. يكى از مسائل شيعه در عصر غيبت آن بوده است كه آيا مى‌توان در روزگار غيبت به ديدار آن امام (ع) شرفياب شد يا نه. بسيارى از علما و خواصّ شيعه، امام زمان (ع) را در خردسالى و عصر غيبت صغرى ديده‌اند.

در پاره‌اى روايات نام كسانى كه امام (ع) را ديده‌اند، آمده است. بنابر روايتى، امام عسكرى (ع) چهل نفر از شيعيان خاصّ خويش را گرد آورد و حضرت مهدى (ع) را بدانان نشان داد (الغيبة، شيخ طوسى/ 217؛ كمال الدّين‌، 2- 1/ 435). اين موضوع چنان براى شيعيان مهم مى‌نمايد كه برخى از علماى شيعه در كتاب‌هاى خويش، بابى را با عنوان «ذكر من شاهد القائم (ع) و رءاه و كلّمه» گشوده‌اند و نام كسانى را كه توفيق ديدار يافته‌اند، برشمرده‌اند (همان، 434، الغيبة، شيخ طوسى/ 152).

گونه‌هاى ديدار:

در عصر غيبت، امام (ع) را چند گونه مى‌توان ديد: 1. ديدار در خواب؛ 2. ديدار به حال مكاشفه‌ كه از گذر طاعات و رياضات شرعى و صفاى باطنى پديد مى‌آيد؛ 3. ديدار در بيدارى: اين گونه ديدار نيز بر سه گونه است: يكى آنكه امام را مى‌بينند؛ ولى نمى‌شناسند.

دوم آنكه مى‌بينند و مى‌شناسند. اين گونه ديدار بسيار اندك پيش مى‌آيد. سوم آنكه امام (ع) را مى‌بينند و پس از اينكه ديدار پايان يافت، آن حضرت (ع) را مى‌شناسند.

مسئله‌اى كه محلّ بحث است، اين است كه آيا مى‌توان امام را به حال بيدارى ديد و در حال ديدار يا پس از آن، او را شناخت يا نه. در روايات آمده است كه امام زمان (ع) در ايام حج، براى مناسك حضور مى‌يابد و مردم را مى‌بيند و آنان را مى‌شناسد؛ ولى مردم او را نمى‌شناسند، هر چند مى‌بينند (منتخب الاثر، 252). بنابر اين دسته از روايت، بسيارى كسان امام (ع) را مى‌بينند؛ ولى نمى‌شناسند.

معناى غيبت:

براى غيبت امام (ع) دو معنا مى‌توان بازيافت: يكى آنكه جسم مبارك امام (ع) از ديدگان پنهان گردد و دوم، جسم امام (ع) ديده شود؛ ولى كسى ايشان را نشناسد. پنهان گشتن جسم براى انبيا و نيز اولياى ديگر روى داده است.

براى نمونه، قرآن بيان مى‌كند كه خداوند، پيامبر اسلام 6 را هنگام تلاوت قرآن از ديدگان كفّار- كه قصد آزار داشتند- پنهان مى‌ساخت (بنى اسرائيل/ 45). اين پنهانى، گونه‌اى اعجاز است. امّا ديده شدن‌