زيديّه: يكى از فِرَق شيعه‌

از فرقه‌هاى شيعه‌اند كه خويش را پيرو زيد بن علىّ بن الحسين (ع) مى‌دانند (مقالات الاسلاميّين و اختلاف المصلّين، 40).

زيد بن على (ع) در عهد هشام بن عبد الملك، عليه حكومت اموى قيام كرد (الفرق بين الفرق، 23). پس از شهادت امام حسين (ع)، چون زيد عليه امويان شوريد، برخى شيعيان پنداشتند كه او امام است؛ زيرا به گمان آنان امام، كسى بود كه با شمشير قيام كند. اين گروه، خود را «زيديّه» خواندند. بسيارى از علماى شيعه بر آن‌اند كه زيد بن على (ع) هيچ گاه ادّعاى امامت نكرده و حضرت باقر و حضرت صادق (ع) را امام مى‌دانسته است (ر. ك. مصنّفات شيخ مفيد، 11/ 2/ 172).

عقايد:

برخى محقّقان بر آن‌اند كه زيديّه امامت حضرت على، حضرت حسن بن على و حضرت حسين بن على (ع) را باور دارند. اينان، پس از امام حسين (ع) تعيين امام را بر عهده شورا مى‌دانند و امامت حضرت علىّ بن الحسين را نپذيرفته‌اند. زيديّه براى شخص امام پنج شرط برنهاده‌اند: 1. از فرزندان حضرت فاطمه (س) باشد؛ 2. به شريعت اسلام عالِم باشد؛ 3. اهل زهد باشد؛ 4. از شجاعت بهره بَرَد؛ 5. با شمشير قيام كند (شيعه و تشيّع، 52). برخى ديگر از محقّقان شرطهاى امام را از نظر زيديّه چنين دانسته‌اند: 1. از فرزندان حسن يا حسين (ع) باشد؛ 2. با شمشير قيام كند و بر دفاع، توانا باشد. اينان امامت شخص خردسال را نمى‌پذيرند و نيز عصمت را شرط امامت نمى‌دانند و وجود بيش از يك امام را در زمان واحد، جايز نمى‌شمارند و سرانجام آنكه رَجعت را باور ندارند (تاريخ شيعه و فرقه‌هاى اسلامى، 60).

بنابر باورهاى زيديّه، چون شوراى مسلمانان، يكى از فرزندان امام حسن يا امام حسين (ع) را به امامت برگزيند، او امام واجب الاطاعه است. مهم‌ترين ركن اعتقادى زيديّه، امر به معروف و نهى از منكر است و در حقيقت، امامت تابع اين ركن است و شرط قيام با شمشير امام نيز ريشه در همين ركن دارد (دائرة المعارف بزرگ اسلامى، 10/ 141).

فرقه زيديّه كه در ميان فرقه‌هاى شيعه، از همه به اهل سنّت نزديك‌تر است، اختلاف كلامى و فقهى متعدّدى با اماميّه دارد (ر. ك. فرهنگ فرق اسلامى، 219- 217).