پ‌

پلوراليسم دينى: كثرت‌گرايى دينى؛ حقّانيّت همه اديان‌

كلمه «پلوراليسم»(Pluralism) به معناى وجود نژادهاى گوناگون يا عقايد دينى و سياسى گوناگون در جامعه است (اكسفورد، 953). از شاخه‌هاى پلوراليسم، كثرت‌گرايى دينى است كه در دو معنا آن را به كار مى‌برند: يكى برداشت‌هاى متفاوت از دين و به عبارت ديگر، قرائت‌هاى مختلف از دين، و ديگر، همسنگ دانستن همه اديان براى رسيدن به حقيقت. بنابر اين معنا، اديان مختلف، راه‌هاى گوناگونى براى رسيدن به يك حقيقت‌اند (پلوراليسم دينى‌، 10). بنابر معناى نخست، كه آن را «كثرت‌گرايى در فهم دين» مى‌خوانند، انسان‌ها براى رسيدن به سعادت، مى‌توانند قرائت‌هاى مختلفى از آموزه‌هاى دينى فراچنگ آورند. به عبارتى ديگر، رسيدن به سعادت، تنها از گذر يك قرائت ممكن نمى‌شود؛ بلكه قرائت‌هاى مختلفى دارد و هر كس مى‌تواند از آن طريق به سعادت دست يابد. معناى دوم نيز- كه آن را «كثرت‌گرايى دينى» نام كرده‌اند- بر آن است كه انسان‌هاى سعادت‌طلب مى‌توانند هر يك از اديان الهى را كه مى‌خواهند برگزينند و به تعاليمش عمل كنند و به حقيقت متعالى برسند. رگه‌هايى رقيق از كثرت‌گرايى دينى را مى‌توان در آثار علماى متقدّم مسلمان همچون يوحنّاى دمشقى، امام محمّد غزّالى، اخوان الصّفا و محى الدّين ابن عربى بازيافت (مدخل مسائل جديد در علم كلام‌، 2/ 18)؛ امّا بروز و نمود فعلى آن وامدار دغدغه‌هاى فكرى انديشه‌مندان غربى در دهه‌هاى اخير است.

مواجهه با كاستى‌هاى تعاليم‌ كتاب مقدّس‌، نگرانى براى يافتن راه حلّى براى زندگى مسالمت‌آميز پيروان مذاهب گوناگون و آرزوى سعادت براى همه افراد بشر، از مهم‌ترين علل پديد آمدن كثرت‌گرايى دينى‌اند.