پيشوا و مقتداى اين نهضت، فقيه و حكيم بزرگ، مرجع تقليد محبوب، مردمى و شجاعى بود كه با فرياد پرطنين و خاموش‌نشدنى خويش در جامعۀ ستم‌زده‌اى كه اقتدار خداوندان زر و زور نالۀ ستمديدگان را در حنجره خشكانده بود، نقاب ظلم را دريد و رهايى و آزادى را بشارت داد؛ رهبر خردمندى كه از نخستين طليعه‌هاى نهضت تا شكوفايى آن در شكل حكومت اسلامى و پس از آن نيز راه طولانى و دشوارى را كه در مقابل مردم ايران بود، تا به سرمنزل مقصود ترسيم كرد.

دوران هشت‌ساله دفاع مقدس ملّت ما در حفظ و اعتلاى نظام مقدس اسلامى و حراست از مرزهاى عزّت و شرف اين مرز و بوم همچون نگينى بر تارك تاريخ حماسه، ايثار و پايدارى آزادگان جهان مى‌درخشد. اين دوران، آوردگاه ديگرى براى حضور همه‌جانبه و گستردۀ بخش‌هاى مختلف روحانيت از مراجع عظام تقليد تا طلاّب عادى در عرصه‌هاى جنگ و جهاد و تكميل كارنامۀ درخشان مبارزات اين نهاد دينى در پويۀ تاريخ شد.

پاكبازان عرصه‌هاى ايثار بر جبين حوزه‌هاى علميه درخشيده و هويتى ماندگار در تاريخ روحانيت يافته‌اند و در خسارت‌هاى ظاهرى و مادّى كه به جان خريده‌اند، براى خود و كيان روحانيّت آبرو و اعتبار آفريده‌اند و اجر جاودان گرفته‌اند. بيابان‌هاى تفتيده جنوب، كوه‌هاى سر به فلك كشيدۀ غرب و سنگفرش خيابان‌ها، همه، يادآور استقامت، رشادت و جانبازى اين زاهدان شب و شيران روز است. بيان امام راحل بيانگر گستردگى اين حضور است:

خدا را سپاس مى‌گذاريم‌كه از ديوارهاى بلند فيضيه گرفته تا سلول‌هاى مخوف و انفرادى رژيم شاه و از كوچه و خيابان تا مسجد و محراب امامت جمعه و جماعات و از دفاتر كار و محل خدمت تا خطوطمقدم جبهه‌ها و