امامت، رياست بر كليۀ امور دين و دنياى مردم، رهبرى معنوى و مادى، ظاهرى و باطنى و به تعبيرى رهبرى همه‌جانبۀ جامعۀ اسلامى و پاسدارى از عقايد و سنن و احكام اسلامى است. امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

ما زالَتِ الاَرْضُ اِلاّٰ وَ لِلّٰهِ فِيهَا الْحُجَّةُ يَعْرِفُ الْحَلالَ وَ الْحَرامَ وَ يَدْعُو النّٰاسَ اِلىٰ سَبيٖلِ اللّٰهِ [1]

همواره از ناحيۀ خداوند حجتى در زمين وجود دارد تا حلال و حرام را به مردم تعليم دهد و آنان را به راه خدا دعوت نمايد.

خواجه نصيرالدين طوسى در بارۀ فلسفۀ وجود امام و انتصاب او از سوى خداوند تعالى مى‌نويسد:

امام مظهر لطف الهى است. پس براى حاصل شدن اين غرض (لطف الهى) ، نصب آن بر خداوند واجب است. [2]

علّامۀ حلّى در شرح اين مطلب مى‌نويسد:

دليل اماميه آن است كه وجود امام لطف است. . . ، چون با وجود اومردم به طاعت نزديك و از معصيت دور مى‌شوند، و اگر امام نباشد، فتنه و فساد بسيار برمى‌خيزد. [3]

5. ولايت فقيه

رهبرى شيعى را مى‌توان به سه دوره تقسيم كرد: اول، رهبرى پيامبر (ص) به