سوى دو نفر، يكى با نيّت ارضاى نفس حيوانى و ديگرى براى تحصيل كمال انسانى انجام مى‌شود. بديهى است دستاورد عمل براى اين‌دو يكسان نيست. بنابراين، عمل صالحى كه با نيّت رسيدن به كمال حقيقى و قرب الهى انجام نشود، فعل اخلاقى نيست و داراى ارزش اخلاقى نمى‌باشد.

سه-داشتن اختيار و آگاهى: عملى داراى ارزش اخلاقى است كه انجام‌دهنده، آن را با اختيار و آگاهى انتخاب كند و انجام دهد. كارى كه شخص به حكم غريزه و يا اجبار چاره‌اى جز انجام آن ندارد يا از روى اشتباه، غفلت و يا عادت آن را انجام مى‌دهد، فاقد ارزش اخلاقى است؛ هرچند عمل فى حد نفسه صالح باشد. [1]

4. رابطۀ ارزش‌هاى اخلاقى و باورهاى دينى

پيشتر گفته شد كه افعال اخلاقى انسان را به كمال حقيقى و مطلوب رهنمون مى‌شوند. كمال‌طلبى و سعادت‌خواهى فطرى است و همۀ انسان‌ها خواهان سعادت و كمال حقيقى‌اند، امّا همۀ آن‌ها در تشخيص كمال و سعادت اتّفاق‌نظر ندارند. علّت برخى از اين اختلاف‌نظرها در جهان‌بينى و باورهاى كلى آنان نهفته است؛ آن كه به مبدأ و معاد اعتقادى ندارد، سعادت و كمال خود را به‌گونه‌اى تفسير مى‌كند و آن كه به مبدأ و معاد اعتقاد و ايمان دارد، به‌گونه‌اى ديگر؛ آن كه انسان را موجودى صرفاً مادى و جسمانى مى‌پندارد، كمال را