پولى، تهاجم نظامى و با سابقۀ فساد چنددهساله، بلكه چندصدساله‌اى كه بر او تحميل كرده بودند، منتها منهاى ايمان و منهاى خدا، يقيناً آن ملّت طاقت نمى‌آورد و به اين‌جا نمى‌رسيد و در نيمۀ راه به زانو درمى‌آمد و نمى‌توانست پرچم پيروزى را مثل ما كه امروز بر بام عالم برافراشته‌ايم و افتخار مى‌كنيم، بيفرازد. اين كه دشمنان خدا-امريكا و استكبار و در برهه‌اى شرق و غرب با هم و ارتجاع و ديگران-اين‌طور دست به يكى كردند و به ما حمله كردند، به خاطر همين بود كه محاسباتشان از عنصر توكّل و ايمان به خدا خالى بود و آن را در زندگى ما به حساب نياورده بودند. با اين حساب بايد بگوييم كه آن‌ها از يك جهت درست فهميده بودند؛ واقعاً اگر ملّت ما، ايمان به خدا و اتصال به مبدأ ربوبى و غيب را نداشت، همانى كه آن‌ها خواسته بودند مى‌شد يعنى انقلاب شكست مى‌خورد، ملّت عقب‌نشينى مى‌كرد. [1]

اگر آن كارى كه رزمندگان كردند، آن كارى كه خانواده‌ها كردند، آن كارى كه بسيج عمومى ملّت كرد، آن كارى كه گزارشگران اين صحنه‌هاى شرف كردند و در مقابل چشم مردم قرار دادند و آن كارى كه آن سلسله‌جنبانِ همۀ اين افتخارها كرد، اگر اين‌ها نمى‌بود، همين مى‌شد. ترديد نداشته باشيد، قطعه‌اى از خاك ايران را مى‌گرفتند، بعد با قدرى چك و چانه، مقدارى از آن را پس مى‌دادند، منّت هم بر ملّت ايران مى‌گذاشتند-البته در طول سال‌هاى متمادى، قطعاً بيش از هشت سالى كه جنگ طول كشيد-بعد ملّت ايران هروقت به آن منطقه از كشور خود نگاه مى‌كرد، احساس حقارت مى‌كرد. [2]

نقش و تأثير تعيين‌كنندۀ عوامل معنوى و فرهنگى در دفاع مقدّس از منظر فرماندهان نظامى كه در كوران حوادث جنگ حضور داشتند و نيز كسانى كه