براساس آموزه‌هاى اسلامى،نخستين وظيفۀ هر شهروند جامعه دينى آن است كه در مواجهه با منكر و ضد ارزش،در دل احساس نفرت و انزجار كند و از آن آزرده گردد.اگر از عمق جان از وجود منكر ناراحت نشود،اين نخستين مرحله نفاق است.يعنى به حكم خدا راضى نبوده، و نمى‌خواهد احكام الهى درست اجرا گردد.در مرحله دوم،وظيفه دارد اعتراض خود را به زبان آورد ولى به صورت نرم و روا.اگر سخن نرم و آرام تأثير نكرد و فرد به رفتار غير ارزشى خود ادامه داد روايت مى‌فرمايد: «صَكُّوا بِهٰا جَبٰاهَهُمْ؛ رو در رو با تندى با او برخورد كنيد!»امام على(ع) مى‌فرمايد:«وقتى به اين صورت برخورد كرديد،ممكن است كسانى متعرض شما شوند و يا شما را سرزنش كنند كه چرا با تندى حرف مى‌زنيد.اما اگر مى‌خواهيد آن روز نيايد كه بلايى نازل گردد و همه را بسوزاند،از سرزنش ملامتگران مهراسيد،هرچند آنان از نزديك‌ترين دوستان شما باشند.»

اگر فرد خلافكار تحت تأثير قرار گرفت و به ارزش‌ها روى آورد،بايد با آن مهربانى كرد:

«فان اتَّعِظُوا وَ الى الحَقِّ رَجَعُوا فَلاٰ سَبيلَ عليهم.» اما اگر به رفتار ضد اخلاقى خود ادامه داد و بر انحراف از ارزش‌ها پاى فشرد: «فَجاهِدُوهُم بِاَبدٰانِكم و ابغِضوهم بقلوبكم» با اعضا و جوارح خود با آنان برخورد كنيد (برخورد عملى) و در دلهايتان آنها را دشمن داريد. [1]

مرحوم صدوق در«علل الشرايع»از امام صادق(ع) نقل مى‌كند: «قال:قال امير المؤمنين عليه‌السلام:إنّ اللّه لا يُعذّبُ العامَّةَ بِذَنبِ الخاصَّة الّا اذا عَمِلَتِ الخاصَّةُ بالمنكر سِرّاً مِن غير أن تَعلَمَ العامَّةُ فَاذا عَمِلَتِ الخاصّةُ بالمنكر جهارا،فَلَم تَغَيَّرَ ذلك العامّةُ استوجب الفريقانِ العقوبةَ مِن اللّه عَزَّوَجَلَّ.»

حديث شريف بيانگر رسالت تودۀ مردم براى نظارت بر عملكرد خواص است.جامعۀ اسلامى، جامعۀ هوشياران و زبان‌داران است.به تعبير مرحوم شهيد بهشتى(ره): [2]«جامعه اسلامى، جامعه مردم فضول است.نه از آن فضول‌هاى بى‌جا.فضول و زبان‌دار به اين معنا كه برّه نيست،جامعه برّه‌ها نيست،جامعه آدم‌ها است.آدمى كه انتقاد مى‌كند و در كار همه دقت