بلاط (3) ، Ø‌مام ØŒ مسجد Ùˆ تکیه ای در ناØ‌یة بلاط استانبول .

Ø‌مام بلاط ØŒ بنایی متعلق به قرن نهم است Ú©Ù‡ درساØ‌Ù„ خلیج ( بوسفور ) Ùˆ در Ù…Ø‌لّه ای به نام بلاط قرار

دارد. اخیراً، Ùˆ به غلط ØŒ این Ø‌مام را Ø‌مام چاووش نیز خوانده اند. ر. اکرم قوچی ( د.استانبول ØŒ ذیل واژه ) اØ‌تمال Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ این Ø‌مام در سالهای اول سلطنت بایزید دوم (886 Ù€ 918) یا در دورة سلطان Ù…Ø‌مد فاتØ‌ (855 Ù€ 886) ساخته شده باشد.

Ø‌مام بلاط ØŒ از نظر معماری ØŒ دارای ویژگیهایی است Ú©Ù‡ در دیگر Ø‌مامهای ترک کمتر دیده Ù…ÛŒ شود؛ از جمله مکانی چارگوش ØŒ پایینتر از سطØ‌ زمین Ùˆ با سقفی گنبدی Ø´Ú©Ù„ دارد Ú©Ù‡ «باتلاق یهودی » خوانده Ù…ÛŒ شود. از این Ø‌وض فقط یهودیها استفاده Ù…ÛŒ کرده اند. این Ø‌مام ØŒ هر چند عاری از هر گونه تزیینات است ØŒ یکی از قدیمیترین Ø‌مامهای استانبول Ùˆ اثر تاریخی با ارزشی است Ú©Ù‡ به جهت ویژگیهای منØ‌صر به فرد معماری ØŒ بسیار قابل توجه است .

منابع : Ù…Ø‌مد ظلی بن درویش اولیا چلبی ØŒ اولیاچلبی سیاØ‌تنامه سی ØŒ ج 1ØŒ چاپ اØ‌مد جودت ØŒ استانبول 1314ØŒ ص 331Ø›

Ekrem Hakk  Ayverdi, osmanl  Mi`mہrرsi IV , Istanbul 1974, 593; Istanbul Ansiklpedisi , Istanbul 1958-1974, s.v. "Balat Hamam  " (by R. Ekrem Koµu); Fہtih Mehmed II. Vakfiyeleri , Ankara 1938, 213.

/ سماوی اییجه ، تلخیص از ( د.ا.د.ترک ) /

مسجد Ùˆ تکیة بلاط ØŒ بلاط در 970 ساخته شده Ùˆ بانی آن ØŒ فرخ آقا یا کدخدا فرخ ØŒ از رجال دورة سلیمان قانونی (Ø‌Ú© : 927Ù€974)ØŒ Ùˆ طراّØ‌Ø´ سِنان ØŒ معمار معروف ترک ØŒ بوده است . این مسجد Ùˆ تکیه ØŒ Ù…Ø‌رابی با کاشیکاری ربع اول قرن دوازدهم Ùˆ مناره ای از نیمة دوم همان قرن دارد Ú©Ù‡ اØ‌تمالاً پس از زلزلة 1190ØŒ بازسازی شده است . شبستان چوبی مسجد، Ùˆ ملØ‌قات تکیه نیز به اØ‌تمال زیاد، پس از آتش سوزی 1294 بازسازی شده است . این تکیه ØŒ وابسته به شاخة سُنبلیّة طریقت خَلوَتیّه بود. پس از بسته شدن تکیه ها در 1304 Ø´ /1925ØŒ «جمعیتِ مرمّت Ùˆ Ø‌فاظت مسجد کدخدا فرخ » Ú©Ù‡ اهالی Ù…Ø‌له در 1332 Ø´ / 1953 تشکیل داده بودند، بازسازی آن را آغازکرد Ùˆ سرانجام با مساعدتهای ادارة اوقاف در 1339 Ø´ /1960ØŒ به پایان رساند.

مسجد در زمین هفت ضلعی نامنظمی اØ‌داث Ùˆ با دیواری سنگی Ù…Ø‌اط شده است Ø› پنج در ورودی ØŒ یک «Ø‌ریم » (قسمت اصلی ) Ùˆ یک شبستان چوبی مستطیلی Ø´Ú©Ù„ دارد Ú©Ù‡ هر دو با سقف چوبی مشترکی پوشانده شده اند. ظاهراً در اضلاع غربی Ùˆ جنوبی صØ‌Ù† مسجد، Ø‌جره های درویشان جای داشته ØŒ Ùˆ قسمتی از صØ‌Ù† ØŒ گورستان (خطیره ) بوده است . در اواخر قرن سیزدهم ØŒ در فاصلة ستونها دیوارهای چوبی ØŒ Ùˆ در آخرین بازسازیها قفسه های بزرگ آهنی کار گذاشته اند Ú©Ù‡ اصالت بنای شبستان را از بین برده است . جبهة ورودی شمالی مسجد با تزیینات دورة سلجوقی ØŒ به صورت جانوران شاخ Ùˆ برگهای تو در تو، تزیین شده است Ú©Ù‡ در بالای سردر آن ØŒ کتیبه ای به عربی Ùˆ با خط ثلث هویت بانی مسجد را در بردارد. بر دیوار شمالی صØ‌Ù† ØŒ مشرف به شبستان ØŒ مناظری از منازل سفر Ø‌ج ترسیم شده است (اولیاچلبی ØŒ ج 1ØŒ ص 308). جالبترین قسمت مسجد یعنی Ù…Ø‌راب آن ØŒ Ø‌اشیه ای از مرمر همراه با گچبری Ùˆ مقرنس کاری دارد Ùˆ بقیة سطØ‌ آن ØŒ در ربع اول قرن دوازدهم ØŒ با کاشیهای صیقل یافته Ú©Ù‡ در استانبول تولید Ù…ÛŒ شده ØŒ پوشیده شده است . سنگهای رنگی چارگوش کار شده در زمینة مرمر سفید لبة پنجره ها، کاشیهای ساخت بورسه Ùˆ سنگهای مرمر چارگوش ستونهای مقرنسکاری شدة مقصورة چوبی مسجد Ùˆ ساعت آفتابی از جمله عناصر قابل ذکر مسجد است . گنبد چوبی مسجد، در زیر شیروانی پنهان شده است . منارة شمال غربی Ø‌ریم تماماً از سنگهای چارگوش Ùˆ بدنة اصلی آن مدوّر است Ùˆ کلاهک مخروطی Ùˆ چوبی آن با ( ورقه های )مس پوشیده شده است .

منابع : آستانه تکّه لری ØŒ استانبول 1256ØŒ ص 3Ø› Ù…Ø‌مدظلی بن درویش اولیاچلبی ØŒ اولیاچلبی سیاØ‌تنامه سی ØŒ ج 1ØŒ چاپ اØ‌مد جودت ØŒ استانبول 1314Ø› Ø‌سین ایوانسرایی ØŒ Ø‌دیقة الجوامع ØŒ استانبول 1281ØŒ ج 1ØŒ ص 55 Ù€ 57Ø› اØ‌مد منیب باندرمه Ù„ÛŒ زاده ØŒ مجموعة تکایا ØŒ استانبول 1307ØŒ ص 4Ø› اسماعیل بیگ زاده عثمان بیگ ØŒ مجموعة جوامع ØŒ استانبول 1304ØŒ ج 1ØŒ ص 16Ù€17Ø›

Hدseyin Ayvansarہyر, MecmØ£a-i Tevہrرh , ed. Fahri ´. Derin and Vahid ´abuk, Istanbul 1985, 98-99, 240; Sedad Hakk  Eldem, KØ® ïƒ‌ kler ve Kas  rlar,Istanbul 1969, I, 17; Semavi Eyice, Istanbul-petit guide ب travers les monuments Byzantins et Turcs ,Istanbul 1965,65; Istanbul Ansiklopedisi , Istanbul 1958-1974, s.v."Balat Camii" (by R.Ekrem Koµu);I brahim Hakk  konyal  , Mimar Koca Sinan'  n Eserleri , Istanbul 1950, 86-88; Aptullah Kuran, Mimar Sinan , Istanbul 1986,25,34,115,259,276;W.Mدller- Wiener, Bildlexikon zur Topographie Istanbuls , Tدbingen 1977,381;Tahsin Ø®z, I stanbul Camileri , Ankara 1962, I, 31-32; Metin SØ®zen, Tدrk Mimarisinin Geli ïƒ‌ imi ve Mimar Sinan , Istanbul 1975, 162, 373; Zہkir  دkrد, MecmØ£a-i Tekہyہ , ed. M. Serhan Tay ïƒ‌ i and K. Kreiser, Freiburg 1980, 10-11; I brahim Hilmi Tanl ïƒ‌ lk, I stanbul ´e ïƒ‌ meleri , Istanbul 1943-1945, I, 88.

/ بهاتانمان ، تلخیص از ( د. ا. د. ترک ) /