بَقّارَه ، چادرنشینانی عرب زبان در سودان ØŒ ساکن سرزمینهای میان دریاچة چاد تا نیل سفید، در فاصلة Ù’9 Ùˆ Ù’13 عرض شمالی. زندگی آنها از پرورش گاو تأمین Ù…ÛŒ شود Ùˆ نامشان نیز از آن (بَقَر) گرفته شده است . فصل خشک Ùˆ بی آب را در زمینهای رودخانه ای جنوبی Ù…ÛŒ گذرانند. با آغاز فصل بارندگی به سمت شمال Ùˆ علفزارهای فصلی Ù…ÛŒ روند. دانه هایی را Ú©Ù‡ در این سفر Ù…ÛŒ کارند در بازگشت درو Ù…ÛŒ کنند. منشأ بقاره روشن نیست . در نسب شناسیها بیشتر گروه بندیهای موجود منعکس گردیده Ùˆ از سلسله نسب آنها شاهدی داده نشده است ØŒ اما اØ‌تمالاً با قبیلة جُهَینَه Ú©Ù‡ در قرن هشتم از مصر به نوبه * هجوم آوردند، پیوند دارند. ظاهراً گروههای چادرنشین در Ø‌دود قرن یازدهم از نیل به زمینهای وَدّایی Ùˆ دریاچة چاد روان شدند. آمیزش بقّاره با دیگر قبایل افریقای شمالی ممکن است سبب رواج روایتِ ریشة هلالیشان در میان برخی از اعضای این قبیله شده باشد. بقاره پس از راه یافتن به سرزمینهایی در جنوب Ú©Ù‡ برای پرورش شتر نامناسب بود، به پرورش گاو روی آوردند. گروههایی Ú©Ù‡ به سوی مشرق ØŒ Ùˆ به جنوب نواØ‌ÛŒ زراعیِ ودایی Ùˆ دارفور Ùˆ کُردُفان (Ú©Ù‡ در دست دودمانهای مسلمان بود) سرازیر شدند، میان این سلطان نشینها Ùˆ قبایل کافری Ú©Ù‡ به سوی جنوب عقب نشسته بودند، Ø‌دّ فاصلی عربی تشکیل دادند. بقاره خراجگزاران ناآرام این سلطان نشینها بودند Ú©Ù‡ گاهی نیز به سرزمینهای بیرون از قدرت سرورانشان Ú©ÙˆÚ† Ù…ÛŒ کردند. یورشهای بقاره به کافرهای جنوبی برای برده گیری ØŒ Ùˆ ازدواجهای متقابل میان آنها Ùˆ بردگان ØŒ بر وضع جسمی بقاره اثر گذاشته است . در طول قرن دوازدهم Ù€ سیزدهم بقارة نیرومند رِزَیقات تØ‌ت Ø‌کومت دارفور بودند.ستیز آنها با زُبیر رØ‌مه منصور، برده فروش سودانی ØŒ به دست یافتن مصر بر دارفور در 1291 انجامید. بقاره Ù…Ø‌مداØ‌مد المهدی را یاری دادند تا فرمانروایی مصر را برانداخت ØŒ لیکن با مهدیّون نیز از در ستیز در آمدند. خلیفه عبدالله بن Ù…Ø‌مدکه خود بقاری Ùˆ از قبیلة تعایِشَه بود، از بقاره به عنوان لشکریان خود استفاده Ù…ÛŒ کرد Ùˆ یاران عمده اش را از میان آنها

برمی گزید. در 1305Ù€1306ØŒ خلیفه عبدالله بقارة دارفوررا مجبور کرد به اُم دُرمان Ùˆ همسایگی آن Ú©ÙˆÚ† کنند تا هم قوای خود را بر ضد اولاداَلبَلَد ( در زمان مهدیون در سودان اصطلاØ‌ÛŒ برای افرادی از تبار برخی قبایلِ شمال نیل ) تقویت کند Ùˆ هم آنها را زیر نظارت بیشتر خود درآورد. این Ú©ÙˆÚ† Ùˆ نیز تلفات در جنگ Ùˆ بیماریهای واگیر، بقاره را ضعیف کرد.به هنگام غلبة دوباره ( مصریها ) (1314Ù€ 1316) بسیاری از

بقاره همچون قبایلی از هم پاشیده سرزمینهای پیشین خودرا به دست آوردند. آنها برای Ø‌کومت مشترک ( مصر Ùˆ انگلیس ) (1317 Ù€ 1375/ 1899 Ù€ 1955) مزاØ‌مت Ú©Ù…ÛŒ داشتند Ùˆ این Ø‌کومت شاهد سکنای تدریجی بقاره Ùˆ سازگاری آنها با نظام اداری بود.

منابع :

H. A. MacMichael, A history of the Arabs in the Sudan, Cambridge 1922, I, 271-306, (see also index); idem, The tribes of northern and central Kordofan, Cambridge 1912, 140-155; G. Nachtigal, Saha  ra  und Su  da  n, Leipzig 1889, III, 206 ff., 453ff. R. C. Slatin, Fire and sword in the Sudan, London 1896, 45 ff.;

مقالات مندرج در

Sudan notes and records, Khartoum 1918-,

از جمله :

K. D. D. Henderson,"A note on the migration of the Messiria tribe into south west Kordofan", SNR, xx /   1 (1939), 49-77; I. Cunnison, "The Humr and their land", SNR, xxxv/2 (1954 50-68. (

/ پ . هولت ( د. اسلام ) /

تکمله . بقّاره (بگّاره ) در مسیر رفت Ùˆ آمد فصلی خود، به کشت پنبه Ùˆ ذرّت Ùˆ ارزن اشتغال دارند. آنان مسلمان اند Ùˆ در قرن دوازدهم Ù€ سیزدهم مطیع سلاطین مسلمان کُردفان Ùˆ دارفور شدند. مهمترین طوایف بقاره عبارت اند از: الØ‌ُمر، رِزَیقات ØŒ هوزمه ØŒ مسّریه ( بریتانیکا ØŒ ذیل «سودان »)ØŒ تعایشه Ùˆ هبانیه (شقیر، ص 805). زبان آنان عربی است Ú©Ù‡ در مجاورت اقوام بومی فولانی لهجه ای خاص یافته است (هالت Ùˆ دالی ØŒ ص 14Ø› بریتانیکا ØŒ ذیل «بقّاره »). طایفة رزیقات در فاصلة سالهای 1287Ù€1297 در جنوب دارفور امنیت کاروانهای تجاری بازرگانان متنفذ منطقه را به مخاطره Ù…ÛŒ افکندند (هالت Ùˆ دالی ØŒ ص 85ØŒ 87). بیشتر طوایف بقاره در نهضت مهدوی سودان فعال بودند؛ Ùˆ گرچه به آرمانهای دینی آن نهضت چندان پایبند نبودند، اما بیرون راندن ترکان Ùˆ رهایی از فشار اقتصادی ناشی از پرداخت مالیات به آنان ØŒ هدفی مناسب برای پیوستن به آن نهضت بود. بدین ترتیب ØŒ بخشی از ارتش مهدی سودانی را تشکیل دادند (همان ØŒ ص 105). جانشین رهبر جنبش مهدیّون ØŒ عبدالله بن Ù…Ø‌مد التعایشی ØŒ از عشیرة تعایشة بقاره بود (وینگیت ØŒ ص 14). ÙˆÛŒ چون به بقاره اعتماد داشت ØŒ آنان را زیر «پرچم سیاه » به صورت نیرویی نظامی سازمان داد (هالت Ùˆ دالی ØŒ ص 105ØŒ 121)ØŒ Ùˆ آنان مناصب مهم نظامی را تقریباً در انØ‌صار خود گرفتند (همان ØŒ ص 122). امیران مهمترین شهرهای سودان نیز از بقاره بودند Ùˆ خلیفه امتیازات ویژة مالی برای آنان درنظر گرفته بود (وینگیت ØŒ ص 312ØŒ 394). شاخة تعایشه نیز در امور اداری صاØ‌ب جایگاهی خاص شدند Ú©Ù‡ نارضایتی دیگر طوایف را برانگیخت (هالت Ùˆ دالی ØŒ ص 110). رزیقات نیز در جنوب دارفور با تدبیر یونس الدکیم امیرالامرای بقاری (1232 Ù€ 1355/ 1816Ù€1936) به نهضت پیوستند (هیل ØŒ ص 385). فرمانده الاُبَیض ØŒ Ø‌اتم وَدموسی (متوفی 1333/ 1914Ø› همان ØŒ ص 201) Ùˆ امیر توشکی ØŒ Ø‌َموده ادریس (متوفی 1314/ 1896Ø› همان ØŒ ص 150) نیز بقاری بودند. با اینهمه ØŒ اعتماد خلیفه به بقاره دیری نپایید Ùˆ ÙˆÛŒ سیاست انتقال ایشان از جنوب کردفان Ùˆ دارفور Ùˆ اسکان آنان در ام دُرمان را در پیش گرفت . بقاره Ú©Ù‡ زندگی در سرزمینهای وسیع پیشین را ترجیØ‌ Ù…ÛŒ دادند، همواره در صدد بازگشت به سرزمینهای کنارة نیل بودند؛ سرانجام نیز غزالی ØŒ بزرگِ تعایشه ØŒ جان خود را بر سر تلاش برای فرار از ام درمان نهاد (شقیر، همانجا).

منابع : نعوم شقیر، تاریخ السودان ØŒ چاپ Ù…Ø‌مدابراهیم ابوسلیم ØŒ بیروت 1981Ø› پیتر ملکم هالت Ùˆ ام . دبلیو. دالی ØŒ تاریخ سودان بعد از اسلام ØŒ ترجمة Ù…Ø‌مدتقی اکبری ØŒ مشهد 1366 Ø´ Ø›

Richard Hill, A biographical dictionary of the Sudan, 2nd ed., London 1967; The New Encyclopaedia Britannica, Chicago 1985, Micropaedia, s.v."Baqqa  rah", Macropaedia, s.v. "Sudan "; F. R. Wingate, Ten years' captivity in the Mahdi' s camp (1882-1892), London 1986.

/ افسانه منفرد /