او همان علم ازلي اوست به موجودات، و نيازي به ابزار و آلت و شرايط مادي مانند ديدن و شنيدن ما ندارد.

روايتي از امام صادق (ع) در شرح نهج البلاغه خوئي به نقل از كليني آمده است : شنيدم از امام صادق (ع) كه مي‌فرمايد: "لم يزل الله عزوجل ربنا و العلم ذاته و لا معلوم"[1] خداوند پيوسته پروردگار ما بوده است، و علم ذات خدا بود در آن وقتي كه هنوز معلوماتي نبود; يعني حتي وقتي كه موجودات نبودند خدا به همه آنها علم داشت، اين مسأله خيلي عميق است .

نظر فلاسفه مشاء و اشراق نسبت به علم خداوند

فلاسفه مشاء[2] مثل ارسطو و ابن سينا وقتي نتوانستند تصور كنند كه علم عين ذات خداست گفتند كه خدا يك عالم علم دارد، نظير اين كه ما يك صورت ذهني در ذهنمان است مثل تصور اين كتاب، كه اين تصور هم زائد بر ذات است هم وابسته به ذات است .

فلاسفه مشائي فكر مي‌كردند خدا يك نقشه اي از اين موجودات عالم در ذاتش هست، منتها فرق بين علم خدا و علم انسان در اين است كه علم ما علم انفعالي است، يعني اين موجودات وجود دارند و سپس از آنها نقشه اي در ذهن ما مي‌آيد; اما علم خدا علم فعلي است، اول نقشه دارد و از روي آن نقشه جهان هستي را موجود كرده است .[3]

ولي مرحوم صدرالمتألهين مسأله را خوب تحقيق كرده و گفته است : ذات

---