باشد تا طبع مردمان، خصوصا نزديكان پادشاه، به راستى عادت كند؛ و از دروغ تنفّر و توحّش نمايد كه هيچ‌چيز از جهت پادشاهان چندان نفع ندارد كه محرمان راستگوى امين كه محلّ امانت پادشاه باشند و پادشاه را از احوال و امور مخفيّه اخبار مى‌نموده باشند. پس، بايد كه پادشاه در تحصيل چنين كسان بكوشد و چنانكه مفهوم كسى نباشد، ايشان را جهت رسانيدن اخبار راست مقرّر دارد. و بايد كه صاحب‌خبران منصوب از قبل پادشاه باشند، نه از قبل كسى ديگر. و بايد كه پادشاه مرسوم و مقرّرى ايشان را به قدر كفاف عنايت نمايد تا ايشان فارغ البال باشند و به رفاهيت تمام به لوازم شغل خود اشتغال توانند نمود.

و لازم است كه پادشاه جاسوسان داشته باشد كه از ملك بيگانگان و خصمان اخبار مى‌آورده باشند و در اين باب مردمان جلد[1] قوى پردل راست اختيار [204 آ] بايد كرد و اهتمام تمام لازم بايد دانست. و مكرّر گذشت كه هيچ تدبيرى در دفع آفات خصوم برابر با اطّلاع بر مكايد و احوال ايشان نمى‌شود و اگر ميسّر باشد، نبايد[2] كه پادشاه كسان در ملك مخالف داشته باشد، و مواجب و انعام به ايشان مى‌داده باشد كه اهتمام مى‌ورزيده باشند، و هميشه از خصوصيّات احوال آن ديار اخبار مى‌نموده باشند. و بايد كه پادشاه با اين گروه مقرّر مى‌داشته باشد كه مهما امكن احوالات جزئيه آن ملك را نيز اخبار مى‌نموده باشند و هر امر خلاف متعارفى كه از ايشان در هر باب به ظهور رسد، اعلام نمايند كه اجزاى اوضاع اين عالم بعضى مرتبط به بعضى است و از بعضى استدلال بر حال بعضى مخفيّات توان نمود.

و همچنين بر پادشاه لازم است بر امراى سرحدّها تأكيد نمايد كه در استعلام اخبار كليّه و جزئيّه بلادى كه در حدود ايشان است نهايت سعى مرعى دارند و به درگاه پادشاه عرض نمايند. و همين تأكيدات نسبت به امراى سرحدّها نيز بايد كرد. و مكرّر پادشاه بر تفاصيل و نوشته‌ها كه متضمّن اين امور باشد نظر نمايد تا او را استحضار اين معانى حاصل باشد، و رغبت شنيدن اين امور از تجّار و متردّدان هر ديار داشته باشد، و من اللّه‌

[1] - چالاك و زرنگ.

[2] - در نسخه مر براى افاده بهتر معنى، تغيير داده شده و« نباشد، بايد» آمده است.