مكان علّيّين آشيان شاه اسماعيل الحسينى الموسوى الصفوى- انار اللّه تعالى برهانه- و محمّد خان در ظاهر مرو محاربه‌اى عظيم روداده، محمّد خان كشته شد و اولياى دولت شاهى را غلبه عظيم بر جنود اوزبك حاصل گرديده، ممالك خراسان مفتوح شد.

فتحنامه‌ها به اطراف ممالك خراسان ارسال داشتند. از آن جمله فتحنامه‌اى بود كه به شهر هرات ارسال شد و شهر مذكور در آن وقت مجمع اكابر و اعاظم و افاضل و اعيان روزگار بود، و سالهاى دراز بود كه دار السلطنه بود و سپاهى بسيار از اوزبك و غيرهم در آن شهر بود، چنانكه شنيده‌ام كه دوازده هزار سپاهى در آن وقت در هرات جمع بودند.

از جانب حضرت شاهى، قورچى قلى خان بيك نام به رسانيدن حكم پادشاهى، كه متضمّن بشارت فتح و استمالت خلايق و اوامر و نواهى بود، مأمور گرديد. اكابر و افاضل و اعيان و ساير خلايق در مسجد جامع جمع شدند و حافظ زين الدّين محمّد زيارتگاهى بر منبر رفته، شروع در خواندن حكم نمود، و چون به حديث لعن و سبّ مخالفان حضرت امير المؤمنين- صلوات اللّه عليه- رسيد و مسجد را مشحون به سنّيان متعصّب از اوزبكان و هرويان و امثال ايشان كه بر سر اين از سر خود بسيار شده كه گذشته خونها ريخته‌اند و لعن و سبّ در شهر هرى [- هرات‌] بغايت غريب و بديع مى‌نمود، وحشت و فزع كرده در ذكر لعن و سبّ تأمّل و توقّف نمود و در همان مسجد به ضرب تيغ قلى خان كشته گرديد و ديگرى بر منبر رفته، خواندن حكم را به اتمام رسانيد. فزع و خوف و رعب عظيم بر ضماير خلايق استيلا يافت. شنيده‌ام كه در آن مجلس سيف الدّين احمد تفتازانى، كه سى سال شيخ كلّ [183 آ] خراسان بود و در تسنّن بغايت متعصّب بود و در نوبت دوم كه نواب فردوس مكانى به خراسان تشريف حضور ارزانى داشتند به موجب حكم پادشاهى كشته گرديد، در آن مجلس نشسته بود. در پهلوى او، يكى از اعاظم علماى فنّ نجوم بود؛ چون كشتن خطيب به وقوع آمد، مولانا سيف الدّين گفت:

«اين عجب آتشى است كه شعله كشيده! امّا زود فروخواهد نشست.» آن منجّم از احوال زايچه طالع حضرت شاهى اطّلاع داشت و مى‌دانست كه دودمان عظيم ايشان سالهاى متمادى مركز قرار سلطنت و جهانبانى و محطّ رحال كشورگشايى و جهانستانى خواهد بود و امتداد ايّام دولت و عظمت اولاد امجاد آن حضرت مقرون به دوام و خلود