در اشتداد و زيادتى اين مرضها سازند و بسا فطرتهاى صحيح و ذهنهاى مستقيم را كه به اين علّتها مبتلا سازند و به اين امراض عليل گردانند و راهزنى طالبان راه حقّ كنند. و جمعى كثير از طلبه علوم و محصّلان فنون بر ايشان گرد آيند و ايشان را بستايند و ايشان را از اهل تحقيق و تدقيق گمان كنند، بلكه ايشان را سرآمد علما و بهترين متقدّمان و متأخّران دانند، چه ايشان را مرتبه‌اى بلند از كمال، كه به آن تمييز ميانه مراتب اهل دانش و كاملان توانند نمود، حاصل نشده و به تمويهات‌[1] و تلبيسات اين گروه فريفته شده‌اند و عمرها صرف مغلطه و تشكيك و جدال و مناقشات لفظى مى‌نمايند و خانه‌هاى عنكبوتى ساخته، از عاقبت وخيم و خاتمت ذميم اين مسلك غافلند؛ و باشد كه بالكلّيه انكار حكيمان و دانشمندان و عاقلان كنند و به بعضى مواد مغالطه و طرف تشكيك كه هم از سخنان و مقرّرات ايشان فراهم آورده‌اند، زود انكار ايشان كنند؛ و باشد كه جميع علمها را انكار كنند و گويند علوم دقيقه به‌جايى نمى‌رساند و بغير از مناقشه و شك ثمره‌اى نمى‌دهد.

و اكثر خلق تمييز مردم دانا و حكيم و كسان ديگر كه متشبّه به ايشانند نتوانند كرد و همه را به يك نحو قياس كنند، و بر ملوك و سلاطين نيز تمييز اين بغايت دشوار باشد و اين تمييز نتوانند كرد، ليكن بر ملوك لازم است كه اكرام و احترام همه طبقات اهل علم [155 ب‌] مى‌نموده باشند و از فوايد و بركات علميه طبقات اهل دانش و اصحاب فنون منتفع مى‌شده باشند و سخنان و فوايد ايشان مى‌شنيده باشند و در اين باب ذكر جميل و ثواب جزيل و منافع و فوايد دنيوى و اخروى ايشان را حاصل مى‌شود. و اگر توفيق و سعادت ازلى ايشان را مساعدت نمايد و در مشيّت ازليّه عنايت ربّانى شامل بعضى از ملوك گردد، حقّ- جلّ و علا- نحوى خواهد كرد كه او را به عالم ربّانى و حكيم صحيح راه نمايد تا از بركات فوايد او، كه دنيا و آخرت را شامل است، انتفاع يابد و قدرآراى صحيحه و افكار عليّه او را بداند و بشناسد. و اگر از غيب اين مساعدت نيابد، بارى از بركات علما هجرت ننمايد تا ثمرات آن در دنيا و آخرت بچيند و ببيند.

و اكثر اوقات، جمعى از اهل حديث و فقه كه بيش از ظواهر بعضى آيات و احاديث‌

[1] - دروغ‌آراييها، نيرنگ‌سازيها.