مذمومه بخل در ميان خلق شايع گردد.

و آثار و اخبارى كه از بذل و جود و عطاى مردمان پيشين در كتب مسطور است و در السنه مذكور، بنا به خفّت مؤنت و سبكى خرج و عدم اسراف و تبذير بوده. و بنابر اسباب مذكوره، غلبه و ظفر اكثر اوقات گروهى را بوده كه سبكبار و كم‌مؤنت بوده‌اند و به تنعّم و تلذّذ و توسّع در شهوات، از مأكول و غير آن، معتاد نبوده‌اند و جفاكشى و سختى پيش ايشان مأنوس بوده. لشكر عرب [كه‌] بر اكاسره عجم و قياصره روم استيلا يافتند، مأكول ايشان قليل بود و ايشان را زيب و زينتى نبود و ناز و نعيمى عادت نداشتند. لشكر چنگيز و اولاد او كه بر اكثر ممالك عالم استيلا يافتند و از اقصى مشرق و شمال تا منتهى شام و روم به تصرّف درآمد، از تنعّم بغايت دور بودند و پوشش بسيارى از لشكر چنگيز، بلكه ايشان، پوست حيوانات بود و در حال احتياج به علف صحرايى توانستند گذرانيد. امير تيمور گوركان [حكومت: 771- 807 ق.] كه بر اكثر معموره عالم استيلا يافت و چندين ملك و قلعه گرفت و چندين لشكر به شمشير بشكست و سفرهاى دراز با لشكرهاى بيحدّ و حصر مى‌توانست كرد، به قوّت آن بود كه لشكر او سبكبار بودند و حاجات و ضروريّات بسيار نداشتند و در بيابان دشت قبچاق‌[1] كه شش ماهه راه در بيابان رفت و آذوقه به پشت چهارپايان بردند، بنابر آن توانست كه ملاحظه نموده بود كه از يك من آرد به اضافه سبزيى كه در آن صحرا به‌هم مى‌رسيد شصت كاسه آش آرد پخته مى‌شد و حكم نموده بود كه هيچ‌يك از افراد سپاه و امرا و شاهزادگان روزى بغير از يك كاسه از آن آش چيزى ديگر نخورند و هيچ‌كس را حدّ آن نبود كه خلاف اين حكم تواند كرد. و به قوّت اين تدبير او را سفرى بدان دورى ميسّر شد و بر خصمان غلبه و استيلا يافت. و چون اين طريقه سبكى معاش و سبكبارى در ميان تركان شرقى و شمالى معمول است، ايشان را غلبه و استيلا بر ممالك بسيار رومى‌دهد. سلجوقيان كه از آن تركان بودند از لب جيحون تا اقصاى روم متصرّف شدند. و سلاطين آل عثمان نيز در اصل از آن تركانند سيصد و هفتاد و پنج سال است كه پادشاهى مى‌كنند، چون مؤنت ايشان نيز سبك است‌

[1] - نام دشتى و صحرايى است از تركستان و طايفه‌اى از تركان همان نواحى را قبچاقى گويند. نك: برهان قاطع، ج 3، ذيل همين واژه.