بود كه طبعا مى‌توان مطالب آنها را در يكى از سه باب اساسى حكمت عملى (تهذيب نفس- تدبير منزل- سياست مدن) گنجانيد.

اخلاق جلالى اثر جلال الدين دوانى، سلوك الملوك از امين الدين ابو الخير فضل اللّه بن روزبهان خنجى اصفهانى شيرازى، تحفة المجالس نوشته مجد الدين حسينى- متخلّص به مجدى-، دستور السّلطنه كار ابو الفضل منشى شيرازى كه منشى سلطان سليمان اول عثمانى بوده، هفت كشور ساخته و پرداخته فخرى هروى، موعظه جهانگيرى تأليف محمد باقر نجم ثانى، و روضة الانوار عباسى از اين دست آثارند.[1]

نويسنده كتاب اخير، كه مورد بحث ماست، مولى محمّد باقر بن محمّد مؤمن خراسانى سبزوارى، و يا به گفته خود او محمد باقر شريف سبزوارى، معروف به محقق سبزوارى، است كه از دانشمندان بزرگ روزگار صفويان و معاصر شاه عباس دوم (حكومت: 1052- 1077 ق.) است. زادگاه و محلّ نشو و نماى او سبزوار است، ولى پس از درگذشت پدرش راهى عراق شد و بعدا سكونت در اصفهان را برگزيد. در همين جا بود كه مورد توجّه شاه صفوى قرار گرفت و ارج و قربى يافت و به‌همين سبب امامت جمعه و جماعت و منصب شيخ الاسلامى را عهده‌دار شد. وزير كبير شاه، معروف به خليفه سلطان، نيز در حقّ او محبتهاى بسيارى روا داشت و وى را بر همگنانش برترى داد؛ بركنارى مولى حسن على بن مولى عبد اللّه از كار تدريس در مدرسه مولى عبد اللّه تسترى و سپردن سمت استادى به او به‌همين خاطر بوده است.

سبزوارى از اكابر اصحاب مجلسى اول و از شاگردان بزرگ شيخ بهايى به‌شمار مى‌رود و از او و سيد حسين بن حيدر عاملى روايت كرده است. در معقول از شاگردان مير فندرسكى و در منقول از تلامذه ملا حسنعلى شوشترى بود. آقا حسين محقّق خوانسارى، شوهر خواهرش، و مولى محمّد، مشهور به سراب، در زمره شاگردان ممتاز او قرار داشتند. ميان او و مولى محسن فيض كاشانى الفت و يگانگى برقرار بود و ميان فتواها و حكمهاى آن‌دو موافقت بسيارى به چشم مى‌خورد.

از جمله تأليفات او شرح ناتمامى است بر ارشاد علّامه كه آن را ذخيرة المعاد فى شرح‌

[1] - نك: تاريخ ادبيات در ايران، ج 3/ 5، صص 1484 و 1485.