جزا داده مى‌شويد به عذاب خوارى به آن كارهايى كه مى‌كرديد.

و از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله منقول است كه، «هرگاه مؤمن را حاضر شود مرگ، مى‌آيند ملائكه نزد او با حريرى كه در او مشك است و گلهاى ريحان. پس، روح او را مى‌كشند مانند مويى كه از خمير برآرند و به او گفته مى‌شود كه، اى نفس مطمئنّه بازگرد به جانب خداى عز و جلّ در حالتى كه راضى و مرضى به جانب روح خداى عز و جلّ و كرامت او.» پس، هرگاه بيرون آمد روح، مى‌گذارند بر آن مشك و ريحان، و پيچيده مى‌شود در آن حرير و فرستاده مى‌شود به طرف علّيّين.

و كافر هرگاه محتضر مى‌شود، امر مى‌كند خداى عز و جلّ به پوستى كه بر او اخگر آتشى باشد. پس، مى‌كشند روح او را كشيدن شديد و به او گفته مى‌شود: خ اى نفس خبيثه! بازگشت كن غضبناك و مغضوب به جانب خوارى خداى عز و جلّ و عذاب او خ. پس، هرگاه روح او بيرون آمد، مى‌گذارند آن را بر آن اخگر آتش و پوست را بر آن مى‌پيچند و به جانب سجّين- كه جهنّم است- مى‌برند.» و آن كشش كه در كلام حضرت مذكور است تواند بود كه اشاره باشد به حالى كه ميّت در حال نزع مى‌يابد. و آن عبارت از المى است كه به نفس روح نازل مى‌شود و جميع اجزاى روح را كه پراكنده است در بدن فرو مى‌گيرد. و تفاوت ميان حال مرگ و حالات ديگر آن است كه در هر حالتى ديگر، غير مرگ، الم مخصوص جزيى از اجزاى روح است و همه بدن را فرونگرفته. پس، الم نزع هجوم بر نفس روح مى‌كند و همه اجزاى روح را شامل مى‌شود و از هر رگ و پى و عضو و بيخ هر مو و بشره كشيده مى‌شود. و از اين جهت تمثيل كرده‌اند بعضى آن حال را به درخت خارى كه در اندرون جسد باشد، آنگاه كشيده شود. اين است جذبه مكربه كه حضرت اشارت به آن فرمود و از اينجاست كه بعضى گفته‌اند كه، «هر المى كه در دنيا هست جزيى از اجزاى الم مرگ است و مرگ كلّ است و چون به حقيقت رسى دانى كه همه آلام، خواه بدنى و خواه نفسانى، در مرگ مجتمعند.»

«و سوقة متعبة» يعنى: راندن رنجاننده به تعب درآورنده، و تواند بود كه مراد از «سوقه» مرضها باشد كه هر عضو را مى‌راند به جانب هلاك؛ «ثمّ ادرج فى اكفانه مبلسا» پس، چون جان داد، پيچيده شد در كفنهايش نااميد؛ «و جذب منقادا سلسا» و كشيده‌