ماندند و به برخى هواداران خود فرمان هجرت به حبشه را صادر فرمودند و به هنگام هجرت به مدينه نيز اول مسلمانان را فرستادند و بعد خودشان هجرت نمودند.

مشورت با مردم‌

در كارهايى كه از طرف خدا فرمان مخصوصى صادر نشده و كار به خود امت واگذار شده بود، گاه و بيگاه پيامبر با مردم مشورت مى‌كرد و حتى در مواردى رأى ديگران را بر نظر خود مقدّم مى‌داشت. در جنگ احد پيامبر 6 شورايى تشكيل داد ودرباره اينكه براى جنگيدن از مدينه بيرون بروند يا در مدينه سنگر بگيرند مشورت نمود. نظر شخص پيامبر 6 و عدّه‌اى ديگر سنگربندى در مدينه بود. ولى اكثر جوان‌هايى كه از ياران پيامبر بودند به بيرون رفتن از مدينه تمايل نشان دادند و گفتند: يا رسول‌اللّه 6 ما تابع شما هستيم ولى چون از ما نظر خواستيد عقيده ما بيرون رفتن است.

در اينجا پيامبر 6 رأى جوانان پرشور و مؤمن را بر رأى ديگران و حتى بر رأى خود مقدّم داشت و سلاح برداشت و عازم جبهه نبرد شد. جالب اين كه فرمان «وشاورهم فى الامر»[1] پس از شكست احد نازل شد و با اينكه به خاطر عمل به طرح اصحاب، مسلمانان در جنگ احد شكست خوردند ولى خداوند فرمان مى‌دهد: باز هم با آنان مشورت كن.[2] البته تصميم‌گيرى نهايى با رهبر است. زيرا قرآن در پايان همين آيه به پيامبر 6 مى‌گويد: «فاذا عزمت فتوكّل على اللّه» هرگاه تصميم گرفتى بر خدا توكّل كن و كار را شروع كن.[3]

همگام با ياران‌

در سفرى كه رسول‌خدا 6 با اصحاب داشتند، هنگام تهيّه غذا هر يك از آنان كارى را قبول كردند، پيامبر 6 هم هيزم جمع كردن را بر عهده گرفت و هرچه اصحاب خواستند از كار پيامبر 6 جلوگيرى نمايند نپذيرفت.

در مورد ديگرى كه پيامبر 6 از شتر پياده شدند و براى بستن آن به گوشه‌اى مى‌رفتند اصحاب آمدند تا شتر را از پيامبر 6 بگيرند و افسار آن را ببندند اما پيامبر نپذيرفت و

[1] - سوره آل عمران، آيه 159. بنگريد به: تفسيرنمونه، ج 3، ص 142

[2] - مقالات سيره نبوى از استاد مطهرى

[3] - ماجراى احد را در كتاب فروغ ابديّت، ج 2، ص 443- 495 و در تفسير نمونه، ذيل آيه 159 سوره آل عمران مطالعه كنيد