سبب سبكى اين‌كس شود، چون طعام خوردن غير بازارى در بازارها، و سربرهنه راه رفتن، و چيزهايى كه سبب خنده شود بسيار گفتن، و با وجود علم و فضل لباس لشكريان پوشيدن و غير اينها.

و عدالت گواهان به سه چيز ثابت مى‌شود:

اوّل: علم حاكم به آن، به معاشرت باطنى كردن به او.

دوم: گواهى دادن دو عادل به عدالت او، و بايد كه گواهان آن شخص را به‌نام او و نام پدر او در حضور مدّعى و مدّعى عليه تعريف كنند، چه ممكن است كه ميانه شاهد و مدّعى شركتى باشد، يا ميانه او و مدّعى عليه عداوتى باشد.

سوم: شياع [1] به مذهب بعضى از مجتهدين كه شياع را در اثبات مجروح ساختن گواه كافى مى‌دانند[1]. و اگر گواهان عدالت و گواهان غيرآن متعارض شوند گواهان فسق مقدّم‌اند [2] برگواهان عدالت هر گاه مطلق گواهى دهند و سبب آن را مذكور نسازند، و اگر ذكر سبب كنند بعضى از مجتهدين گفته‌اند كه: گواهان جرح مقدّمند [3] و بعضى برآنند كه: گواهان عدالت. و آيا عدالت گواهان ثابت مى‌شود به اقرار كردن مدّعى عليه به عدالت او؟ ميانه مجتهدين خلاف است. [4] و اگر بعد از گواهى دادن گواهان عادل برعدالت شخصى حاكم را شكّى باشد سنّت است كه ميانه گواهان تفريق كند هر گاه از اهل فضل نباشند. و عدالت گواهان در وقت گواهى دادن معتبر است نه در وقت گواه‌

______________________________
[1]- هرگاه در شياع حسن ظاهر مشخّص شود كافى است و اثبات جرح به او مشكل است‌مادامى كه مفيد علم شرعى نباشد و قول به تقديم جارح بر معدّل يا به عكس باطلاقه خالى از اشكال نيست. (تويسركانى)

* شياع ظنّى كافى نيست. (يزدى)

[2] معلوم نيست. (يزدى)

[3] تقدّم جارح بر معدّل يا به عكس محتاج به تفصيلى است كه مجال ذكر آن نيست. (صدر)

[4] اظهر عدم ثبوت است و بنابر ثبوت اختصاص دارد به خود مدّعى عليه. (نخجوانى، يزدى)

[1] علّامه حلّى، قواعد 3: 431. محقّق، شرايع 4: 77.