پانزدهم: ذكر گفتن. شانزدهم: سر از سجده برداشتن. هفدهم: نشستن در ميان دوسجده. هجدهم: لمحه‌اى درنگ نمودن. نوزدهم: خم شدن به جهت سجده دوم.

بيستم: درنگ نمودن به‌قدر ذكر. بيست و يكم: ذكر گفتن [1].

به اين بيست و يك فعل ركعت اوّل تمام است، و در ركعت دوم از اين بيست و يك فعل سه فعل كم مى‌شود: نيّت [2] و تكبير احرام و درنگ كردن در تكبير احرام.

پس افعالى كه واجب است در ركعت دوم هجده است.

و بعد از آن چهار فعل ديگر واجب است كه آنها را داخل ركعت نمى‌شمارند:

اوّل: سر از سجده [3] برداشتن. دوم: نشستن. سوم: تشهّد خواندن. چهارم: درنگ نمودن در تشهّد.

و اگر نماز دو ركعتى باشد سه فعل ديگر واجب است [4]: اوّل: نشستن به جهت سلام گفتن. دوم: سلام گفتن. سوم: درنگ كردن به‌قدر سلام گفتن.

پس در نماز صبح چهل و شش [5] فعل واجب است، و در نماز شام شصت و هشت فعل، و در هريك از نماز ظهر و عصر و عشا هشتاد و شش فعل واجب است.

اين است جميع سيصد و هفتاد و دو فعل كه واجب است در نمازهاى پنج‌گانه شبانه‌روزى به فعل آوردن آن.

و بدان‌كه از جمله اين افعال هشت فعل است كه احتياج به بيان دارد،

و آن نيّت‌

______________________________
[1] سر از سجده دوم برداشتن و نشستن بعد از آن در ركعت اوّل نيز واجب است، و همچنين در ركعت سيّم از چهار ركعتى. (نخجوانى، يزدى)

[2] بلكه نيّت كه عبارت از داعى است بايد تا آخر نماز باقى باشد. (خراسانى)

* نيّت داعى است، پس در تمام نماز معتبر است، بلى بنابر اينكه نيّت اخطار است تفصيل صحيح است. (كوهكمره‌اى)

[3] يعنى سجده دوم. (صدر)

[4] اين سه فعل احوط است. (تويسركانى)

[5] سر از سجده دوم از ركعت اوّل برداشتن را نشمرد، آن هم واجبى است خارج از ركعت اوّل، پس چهل و هشت فعل واجب است. (مازندرانى)