و نيز نوشتهاند: كهكشان ما نسبت به ديگر كهكشانها، چون لكّه ابر
كوچكى است. نزديكترين كهكشانها به آن سحابى «المرئة المسلسله» است كه ضخامت آن
000/ 70 سال نورى و داراى صد ميليارد ستاره است.
سحابى «الجبار» را كه با دوربينهاى نجومى توانستهاند مشاهده كنند،
قطر ستاره درون آن 000/ 000/ 000/ 000/ 160 كيلومتر است.
در فراخناى فضا، سحابىهايى پراكنده شدهاند كه تاكنون دورترين آنها
به ما 500 سال نورى تخمين زده شده و به وسيله تلسكوپ «مونت ويلسون» كه از قوىترين
دورنماهاى كنونى است عكسبردارى شده، و در فاصله اين سحابى و ما 100 ميليون كهكشان
ديده شده است.
از آنجا كه وسايل تحقيقات كيهانى، جديد و ابتدايى است و از جهت ديگر
زمين و منظومه شمسى و كهكشانها و همه اجرام سماوى با سرعتهاى مختلف و گوناگون در
حركتند و با محدوديت ذهن بشر كه خود و منظومه شمسى و كهكشانى كه در آن به سر
مىبرد، به اندازه ذرهاى هم نيست؛ اين محاسبات نمىتواند مبيّن وضع واقعى
آسمانها باشد.
شنيدستم
كه هر كوكب جهانى است
جداگانه
زمين و آسمانى است
زمين
در جنب اين افلاك مينا
چو
خشخاشى بود در قعر دريا
تو
خود بنگر كزين خشخاش چندى
سزد
تا بر غرور خود بخندى
برترى روحانى انسان
آرى! عظمت، موقعيّت، برترى و ارزش انسان را در ناحيه جسم و شكل