حد متعادل، دين را تباه و بصيرت و آگاهى را نابود مى‌كند.

حضرت على عليه‌السلام در اين باره چنين فرموده است:

«الْحِدَّةُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ، لِانَّ صاحِبَها يَنْدَمُ، فَانْ لَمْ يَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْكَمٌ»[1]

تندى و خشم، نوعى از ديوانگى است؛ زيرا صاحب خشم، پشيمان مى‌شود، و اگر پشيمان نشود، پس ديوانگى اش پابرجاست.

امام باقر عليه‌السلام نيز چنين فرموده است:

«انَّ هذَا الْغَضَبَ جَمَرَةٌ مِنَ الشَّيْطانِ تُوقَدُ فى قَلْبِ ابْنِ آدَمَ»[2]

اين غضب، شعله اى ازناحيه شيطان است كه در دل آدمى زبانه مى‌كشد.

حالت اعتدال خشم، آنجاست كه اين غريزه طغيانگر، تنها براى خدا و به صورت صحيح و بجا بكار برده شود و با موازين شرع، كنترل گردد. چنين خشم مهار شده‌اى نه تنها نكوهيده نيست، بلكه ستوده است. هرگاه در انگيزه آن، هواى نفس، كوچكترين دخالتى داشته باشد، بايد با نيروى ايمان، از آن جلوگيرى شود.

حالت تفريط خشم نيز آنجاست كه انسان در مواقع لازم هم غضب نداشته باشد، پس حالت خمودى دارد كه نشانه ضعف بوده و ناپسند است و امكان دارد به بى غيرتى و بى‌تعهّدى برسد.

انواع خشم‌

الف- خشم مقدس و پسنديده:

مراد از آن خشمى است كه براى خدا در

[1] - نهج البلاغه، فيض، حكمت 247، ص 1199

[2] - اصول كافى، ج 2، ص 231