الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ ثَوْرَان عَقيرَان فى النَّار انْ شَاءَ اخْرَجَهُمَا وَ انْ شَاءَ تَرَكَهُمَا[1] [1].

جامع صغير، ج 2، ص 41 و با حذف ذيل روايت كنوز الحقائق، ص 74 و جامع صغير، ج 1، ص 80 و تفسير ابو الفتوح، ج 5، ص 434 نيز رجوع كنيد به: اللآلى‌ء المصنوعة، ج 1، ص 46، 56، 84 كه اين حديث را جزو موضوعات آورده است. [ص 56 احاديث مثنوى‌]

[قصّه خشكيدن چاه است و چشم!]

307-

مأخذ آن حكايتى است كه در ذيل آيه‌ (قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً) در تفسير ابو الفتوح رازى نقل شده است:

در آثار مى‌آيد كه يكى از جمله زنادقه بگذشت. به يكى كه مى‌خواند قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِماءٍ مَعِينٍ‌[2]. گفت رجال شداد و مَعاول حداد، مردان قوى و كلنگ‌هاى تيز. به شب بخفت آب سياه در چشم او آمد. هاتفى آواز داد كه بيار آن مردان سخت و آن كلنگ‌هاى تيز را تا اين آب بگشايند. تفسير ابو الفتوح، جلد پنجم، ص 370 و در تفسير القرآن الاوسط از امام موفق الدين احمد بن يوسف بن حسن بن رافع الكواشى (متوفى 680) در ذيل آيه مذكور چنين آمده است:

«وَ تُليَتْ هَذه الْآيَةُ عنْدَ بَعْض الْمَجُوس فَقَالَ يَأْتى به النُّفُوسُ وَ الْمَعَاولُ فَذَهَبَ مَاءُ عَيْنَيْه وَ عَمَى»[3]. تفسير القرآن الاوسط، نسخه كتاب خانه مجلس، شماره 976 در تفسير جلاء الاذهان و در تفسير زوارى و مواهب عليّه نيز اين حكايت با مختصر تفاوتى نقل شده است.

در تفسير خطى كه از روى قراين در نيمه قرن نهم هجرى تحرير شده و در تصرّف آقاى محيط طباطبايى است در ذيل آيه فوق چنين نوشته است:

(حكايت) آورده‌اند محمد بن زكريا طبيب فلسفى اين آيه خواند و از بى‌خودى خويش بر زبان‌

______________________________ [1] در تفسير قمى ج 2 ص 343 و بحارالأنوار ج 36 ص 171 باب 39 حديث را در ذيل تفسير آيه‌ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ‌ با تأويلش آورده‌اند.

[1] - خورشيد و ماه همچون دو گاوى كه پايشان پى شده باشد در آتش جهنم خواهند ماند. اگر خدا خواست نجاتشان مى‌دهد و گر نه همچنان در آتش مى‌مانند.

[2] - بگو اگر آب چشمه شما در زمين فرو رفت، چه كسى شما را آب روان خواهد داد؟( سوره ملك آيه 30).

[3] - اين آيه، نزد يك نفر زردشتى تلاوت شد. وى گفت به كمك مردم و با استفاده از كلنگ، آب را( از زير زمين) بالا مى‌آوريم. در حال آب چشمانش خشكيد و به كورى دچار شد.