همان‌طور که ظرف‌های سفالین را با صداهایشان می‌آزمایند و سالم را از شکسته تشخیص می‌دهند انسان نیز با سخنش آزموده می‌شود و آنچه نزد اوست معلوم می‌گردد.[1]

معیار عاقل یا نادان بودن انسان، سخنان او است. نه به پُست و مقام و ثروت و ظاهر و خاندان او.

آن‌کس که بدم گفت، بدی سیرت اوست و آن‌کس که مرا گفت نکو خود نیکوست

حال متکلم از کلامش پیداست از کوزه همان برون تراود که در اوست[2]

دارو و کشنده

امام علی 7: الْكَلَامُ‌ كَالدَّوَاءِ قَلِيلُهُ يَنْفَعُ وَ كَثِيرُهُ قَاتِل‌؛

سخن چون داروست، اندکش سود می‌بخشد و بسیارش کشنده است.[3]

دارو را به‌اندازه نیاز باید مصرف کرد؛ سخن هم باید به‌اندازه نیاز باشد.

دارو را باید در وقت مناسب مصرف کرد؛ سخن را نیز باید در موقع و زمان مناسب مطرح نمود.

بعضی داروها تلخ و بعضی شیرین است؛ سخن نیز گاهی تلخ و گاهی شیرین است.

همان‌گونه که داروی تلخ را در لفاف یا لعاب شیرین قرارمی د هند (مانند کپسول )؛ سخن به‌ظاهر تلخ را (مانند سخن حق) باید در لفاف مطرح نمود و تا جان شخص پذیرای آن باشد.[4]

[1]. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ح ۳۶۳.

[2]. شیخ بهائی.

[3]. همان، ح ۴۰۸۱.

[4]. پندها در مقایسه معنوی تشابه‌ها و تفاوت‌ها، محمود اکبری، ص 220.