است كه سبب جدايى اجزاى يك شى‌ء مى‌شود و با نظم آن در تضاد است. اين مطلب بغرنجى نيست كه نيازمند تأمّل و درنگ باشد، بلكه هر انسانى در هر سطحى از علم و آگاهى، اگر در نظم آسمانها و زمين دقت كند، آن را در مى‌يابد.

5. آسمانِ آكنده از برج‌

«وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ»[1]؛ سوگند به آسمانى كه داراى برجهاى بسيار است.

«وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِي السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَيَّنَّاها لِلنَّاظِرِينَ»[2]؛ و به يقين، ما در آسمان برجهايى قرار داديم و آن را براى تماشاگران آراستيم.

«تَبارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّماءِ بُرُوجاً وَ جَعَلَ فِيها سِراجاً وَ قَمَراً مُنِيراً»[3]؛ فرخنده است خدايى كه در آسمان برجهايى نهاد و در آن چراغى روشن و ماهى تابان آفريد.

آيا بروج به همان معنايى است كه عالمان نجوم و هيئت درباره برجهاى دوازده‌گانه تصور مى‌كنند و براى هريك شكلى رسم مى‌كنند تا بدين وسيله ستارگان را رصد كنند؟

پاسخ اين است كه بروج در اينجا به معناى ستارگان است و اين نامگذارى از باب تشبيه به كاخهاى فخيم و چشم نواز و ديوارهاى بلند است؛ زيرا سراج را كه به معناى خورشيد تابان است، بر ماه تابان عطف كرده است و هيچ ربطى به شكلهاى فلكى دوازده گانه ندارد.

برج در لغت به معناى دژ و كاخ و هر ساختمان بلند و استوانه‌اى شكل است و ستارگان هم به سبب نورافشانى، دايره‌وار به نظر مى‌رسند و به اعتبار درخشندگى، به حبابهايى مى‌مانند كه بر صفحه آسمان شناور و زينت‌بخش آنند و به اين اعتبار كه كمينگاهى براى نگهبانى از آسمان هستند و به دليل آيه‌ «وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيمٍ»[4] دژهاى محكم و استوار و غير قابل نفوذى هستند. پس نامگذارى آنها به بروج، صرفاً به لحاظ جوانب سه‌گانه‌اى است كه ذكر شد.

ناگفته‌نماند كه‌بسيارى‌از مفسران درتفسير اين آيه دچار خلط شده و پنداشته‌اند

[1] . بروج/ 1.

[2] . حجر/ 16.

[3] . فرقان/ 61.

[4] . حجر/ 17.