آيه‌ «وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ»[1] نيز به همين معنى است. حسد ورزيدن كه در آيه آمده به معناى تلاش حسد ورزانه براى آزار رسانى و زيان وارد ساختن بر طرف مقابل است. يعنى از شرّ حسودى كه در پى تأثير بخشيدن به حسد خويش است به خداوند پناه ببر؛ حسودى كه تلاش و كوشش مى‌كند تا نعمت را از رقيب خود بگيرد، و در اين راه از هر دام و حقّه‌اى بهره مى‌جويد و به دقيق‌ترين ابزارها و دستاويزها متوسّل مى‌شود، به گونه‌اى كه نمى‌توان سر از نقشه‌ها و حيله‌هاى او در آورد، مگر با استعانت به ربّ الفلق، كه سبب‌ساز گشايش بندها و گسستن دام‌هاى دام گستران و خنثى‌ساز نقشه‌هاى پليد ايشان بوده و هست.[2]

كند و كاوى در مقوله چشم زخم‌

اما در جهت دوم كه جاى بررسى دارد، اصل موضوع چشم زخم و تأثير منفى آن در جان‌ها و اموال است. در محيطهاى اوليه و حتى متمدّن، ترس از اين موضوع رايج بوده و هست و اين خود نوعى پذيرش حقيقت داشتن آن به شمار مى‌رود، و چه بسا دليل آن را به مسائل طبيعى مانند روح شخص چشم زننده بر مى‌گردانده‌اند. از جمله گفته‌اند تأثير چشم زخم به دليل امواج تشعشع كننده از چشم شخص است كه در اثر كنش ويژه‌اى در درون او پديد مى‌آيد و بيشتر به دليل حسادت ناروا و چه بسا ناخود آگاه بوده كه به گونه ناگهانى عمل مى‌كند و اين در بعضى شدّت دارد و در بعضى خفيف است. اين تشعشعات سمّى چيزى شبيه امواج الكتريسته است كه در شخصى كه دچار برق گرفتگى مى‌شود تأثير آنى دارد و چيزى طبيعى و عادى است، هر چند علّت اصلى و ابعاد و ويژگيهاى آن از نظر علم ناشناخته باشد و جز با دعا و صدقه و توكّل بر خدا امكان مقابله با آن نيز نباشد.

ابن سينا مى‌گويد: بعضى از نفوس تأثيرات خارجى دارند كه وابسته به روح‌

[1] . فلق/ 5.

[2] . بنگريد به: تفسير مراغى، 30/ 268- 269. و تفسير جزء عمّ از شيخ محمد عبده، ص 183 و 184.