قبيله تازه مسلمان وجود داشت وآيه 178 سوره بقره‌ الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى‌ بِالْأُنْثى‌ در همين رابطه نازل شد. (طبرسى، 1372 ج 1، ص 479) از اين رو، اين آيه در مقام بيان قانون برابرى دماء است؛ نه آن‌كه بگويد: هر صنف، تنها در برابر هم‌صنف خود قصاص مى‌شود. بر اين اساس، دو آيه بيگانه از يك ديگرند و نسخ و تخصيصى در كار نيست. آيت‌اللّه معرفت در اين‌باره مى‌نويسد: «آيت‌ الْحُرُّ بِالْحُرِّ در مقام بيان تكافؤ خون اصناف سه گانه است كه هر يك در برابر هم‌صنف خود، بدون پرداخت تفاضل، قصاص مى‌شود؛ آزاد در برابر آزاد، برده در برابر برده و زن در برابر زن، كشته مى‌شود. اين مستلزم عدم قصاص يكى از اصناف در برابر صنف ديگر نيست ... بله عدم قصاص در صورت نپرداختن تفاضل ديه است. از اين رو، اگر اولياى زنِ مقتول بخواهند مردِ قاتل را قصاص كنند، بايد تفاوت ديه را به اولياى مرد بدهند، آن‌گاه او را قصاص كنند ...» (معرفت، 1387، ج 4، ص 407)

از مجموع سخنان معاصران نزول، ائمه عليهم السلام و مفسران متقدم، چنين به دست مى‌آيد كه نسخ نزد آنان، متناسب با اطلاق مفهوم لغوى آن، مفهومى گسترده‌تر از مفهوم كنونى داشته است. در گذشته هرگونه تغيير در حكم يا دگرگونى مفهوم جمله پيشين وحتى ازاله ابهام و شمول معنايى را نسخ مى‌گفتند. نسخ نزد پيشينيان تخصيص عام يا تقييد اطلاق را نيز شامل مى‌شد. در آثار گذشتگان هرجا كه بين دو آيه، اندك اختلافى مى‌ديدند، يكى را ناسخ و ديگرى را منسوخ مى‌ناميدند؛ هرچند يك آيه عام وديگرى خاص يا يكى مطلق و ديگرى مقيّد باشد و جمع بين آن‌ها به آسانى ممكن باشد. از اين رو، گاه شماره آيات ناسخ و منسوخ چندين برابر ناسخ و منسوخ مصطلح شده است. اين در حالى است كه با توجه به قيود و شرايط اصطلاح جديد نسخ، بسيارى از آيات ناسخ و منسوخ نزد پيشينيان، از دايره نسخ خارج هستند.

اصطلاح نوپيداى نسخ‌

نسخ نوپيدا يك اصطلاح اصولى شمرده شده است كه دانشمندان اهل سنت پآيت گذاشته‌اند. به نظر مى‌رسد ابن ادريس شافعى پايه‌گذار اصطلاح نوپيداى نسخ باشد. (خطاط، 1390، ص 197) توجه دانشمندان به پديده نسخ به تطور روزافزون اين اصطلاح منجر شد. هر يك از دانشمندان اسلامى قيد و شرطى را بر اين اصطلاح نوپيدا افزودند، تاجايى كه برخى از آنان، مفهوم اصطلاحى نسخ را بى ارتباط با معناى لغوى آن قلمداد كردند و اين واژه را داراى حقيقتى شرعى پنداشتند كه ارتباطى با معناى لغوى آن ندارد. (جصاص، 1405، ج 2،