تقسيم مى‌شود؛ با توضيحى كه در پى مى‌آيد.

اقتباس‌

اقتباس، گنجاندن قسمتى از آيه در ميان شعر يا نثر است؛ به گونه‌اى كه آيه محسوب نشود و آن را سخن خدا ندانند. اين صناعت از همان آغاز مطرح بوده، سپس رايج شده و از آرايه‌هاى ادبى و بديع به شمار آمده است. اقتباس افزون بر شعر، در بسيارى از خطبه‌ها و دعاها ديده مى‌شود و موجب زيبايى، ارزش و دل‌نشينى بيشتر سخن مى‌گردد.

در شرح قصيده بديعيّه ابن حجّه آمده:

اقتباس بر سه قسم است: مقبول، مباح و مردود. نوع اول در خطبه‌ها و سخنان پندآميز و پيمان‌نامه‌ها و نوع دوم در سخنان و نامه‌ها و داستان‌ها ديده مى‌شود. نوع سوم، خود، بر دو قسم است:

قسم اول: اقتباس از آن‌چه خداوند به خود نسبت داده است- كه پناه مى‌بريم به خدا از آن كسى كه آن را به خود نسبت دهد- چنان كه نقل مى‌شود يكى از بنى مروان، ذيل نامه شكايت [مردم‌] از يكى از كارگزارانش، نوشت: «إِنَّ إِلَيْنا إِيابَهُمْ. ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا حِسابَهُمْ»[1]؛ بازگشت ايشان به سوى ماست و حساب ايشان، بر ما.

قسم دوم: تضمين آيه در سخن هزل- پناه بر خدا- مانند اين شعر:

ابياتى كه تاس‌دايل نقل كرده، از همين قبيل است؛ يعنى اقتباس غير مجاز.

[1] . غاشيه، 25 و 26.

[2] . با عاشقان، گوشه چشمش بگفت.

[3] . مؤمنون، 36.

[4] . در پى آن، گويد از پشت او.

[5] . اقتباس از آيه 61 سوره صافات.