2. آيه «و إن يكاد»

سخن در باب آيه‌ «وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ ...»[1] مشابه آيه پيشين است. «زلق» به معناى لرزان است و «أزلقه»؛ يعنى او را از جاى خود لغزاند و دور كرد. «مزلق» نيز به معناى جايى است لغزنده كه بر آن استقرار نتوان داشت.

«ازلاق با چشم» نيز تند و خشمگينانه نگريستن با نگاه پُر و تيز است به گونه‌اى كه وحشت آفريند و او را از ترس، به عقب نشينى وا دارد.

«إن» در آيه مخفف «إنّ» است؛ يعنى با شدت خشم و ترس و وحشتى كه در نگاه تند و تيز و خشمگينانه‌شان به تو، وجود داشت، نزديك بود تو را از موضعت بلغزانند؛ به عبارت ديگر، هنگامى كه آيات را مى‌خوانى و بت‌هايشان را به يك سو مى‌فكنى، آنها به دليل شدت كينه و دشمنى‌شان، با نگاهى از گوشه چشم و آكنده از خشم، چنان مى‌نگرند كه نزديك است تو را از پا بيندازند و ساقط كنند.[2] اين آيه همانند اين سخن خداوند است: «وَ إِنْ كادُوا لَيَسْتَفِزُّونَكَ مِنَ الْأَرْضِ لِيُخْرِجُوكَ مِنْها»[3]؛ نزديك بود تو را از سرزمين [خود، مكه‌] بلغزانند و بيرونت كنند.

نگاه‌هاى تند و چپ چپ آنها، نزديك بود پيامبر را از موضع استوارش متزلزل كرده؛ چنان بلغزد كه توازن و ثبات حركت خويش را از دست دهد. اين تعبيرى بسيار رسا و بلند است كه عمق كينه و خشم و شرارت آنان و عقده‌هاى نهفته در نگاه‌هايشان را مى‌رساند؛ نگاه‌هايى مسموم و آتشين، همراه با سخنان زشت و دشنام‌ها و افتراهايى بى رحمانه: «وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»[4].

دليل ديگر بر عدم اشاره اين آيه به چشم زخم، آن است كه چشم زدن، هنگام ديدن منظره‌اى خوشايند است، نه منظره‌اى نفرت‌انگيز و ناخوشايند. آيه صراحت دارد كه نگاه‌هاى تند كافران هنگامى بود كه با خشم و نفرت، قرآن را مى‌شنيدند، از

[1] . قلم، 51 و 52.

[2] . تفسير مراغى، ج 29، ص 47.

[3] . اسراء، 76.

[4] . فى ظلال القرآن، ج 8، ص 243.