جنگ‌هاى صدر اسلام ثبت شده، رواياتى كه درباره فتنه‌هاى آخر الزمان گفته شده و رواياتى كه درباره تفسير و تأويل قرآن آورده‌اند». امام بدر الدين زركشى از برخى محققين نقل مى‌كند: «مقصود بيشترين روايات در اين باره قابل اعتماد نيست، نه اين كه همه آن‌ها قابل اعتماد نباشند»[1]. معروف‌ترين كسى كه در اين باره رواياتى جمع‌آورى كرده است، ابو الحسن علىّ بن احمد واحدى نيشابورى (متوفاى 468) است كه جلال الدين سيوطى (متوفاى 911) بر او خرده گرفته و مى‌گويد كه در فراهم كردن روايات ضعيف همت گماشته، صحيح و سقيم را به هم آميخته و بيشتر روايات خود را از طريق كلبى از ابى صالح از ابن عباس آورده است كه جدّا واهى و ضعيف است‌[2] ... سپس خود سيوطى در اين زمينه رساله‌اى نگاشته به نام لباب النقول (برگزيده‌هاى منقول) كه خود نيز در انتخاب روايات از روايت‌هاى ضعيف، مصون نمانده است. مثلا درباره آيه‌ «وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ، وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ لا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ، إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ»[3] نوشته است كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله آن‌گاه كه بر سر نعش حمزه ايستاد و او را بدان حالت زار يافت، فرمود: «لأمثّلنّ بسبعين منهم مكانك؛ هرآينه با هفتاد نفر از آنان (قريش) همان كنم كه با تو كردند- بريدن گوش و بينى و پاره كردن شكم». آن‌گاه جبرئيل اين آيات را نازل نمود و او را از اين كار منع كرد[4] ... در حالى كه سوره نحل از سوره‌هاى مكى است. سال‌ها پيش از جنگ احد كه در مدينه در سال چهارم هجرت اتفاق افتاد، نازل شده است. به علاوه از مقام پيامبر صلّى اللّه عليه و آله كه تربيت‌شده آيين اسلام است و همواره عدل و انصاف را در زندگى خود پيش گرفته، كاملا به دور است كه چنين انديشه ناعادلانه‌اى را به خود راه دهد. آرى آيات فوق در مكه موقعى كه مسلمانان مورد شكنجه كفار بودند نازل شد كه هرگز تجاوز نكنيد و بهتر است شكيبا باشيد[5].

[1] البرهان؛ ج 2، ص 156.

[2] ر. ك: لباب النقول در حاشيه جلالين؛ ج 1، ص 11.

[3] نحل 16: 128- 126.

[4] ر. ك: لباب النقول در حاشيه جلالين؛ ج 1، ص 213.

[5] ر. ك: التمهيد؛ ج 1، ص 253- 247.