از ابى صالح از ابن عباس نقل مى‌كند[1]. و يا روايتى كه محمد بن اسحاق ورّاق، معروف به ابن نديم (متوفاى 385) در كتاب الفهرست خود آورده است‌[2]. و يا علّامه طبرسى صاحب تفسير از شيخ خود ابو محمد مهدى بن نزار حسينى قاينى از علّامه قرن پنجم حافظ كبير عبيد اللّه بن عبد اللّه بن احمد، معروف به حاكم حسكانى نيشابورى صاحب كتاب «شواهد التنزيل» روايت ترتيب را از ابن عباس آورده است. و نيز از كتاب «الايضاح» استاد احمد زاهد روايتى را نقل كرده است‌[3]. و نيز امام بدر الدين زركشى، اولين محقق مسايل قرآنى (متوفاى 794) در كتاب خود «البرهان في علوم القرآن» كه در سال 773 آن را نگاشته، تفصيلا روايات ترتيب را آورده است و مى‌گويد: «هذا نزل من القرآن و عليه استقرت الرواية من الثقات»[4]. و بالاخره جلال الدين سيوطى، علّامه عصر خود (متوفاى 911) در كتاب معروف خود «الاتقان» اين روايات را آورده است، و از ابو الحسن بن حصّار، در اين زمينه منظومه‌اى مى‌آورد كه در كتاب الناسخ و المنسوخ وى درج شده است. سيوطى روايت ترتيب را از جابر بن زيد[5] نيز مى‌آورد كه تكميل‌كننده روايت ابن عباس به شمار مى‌رود[6].

علّامه طبرسى و ديگر بزرگان فن، متذكر مى‌شوند كه رعايت ترتيب سوره‌ها، نظر به ابتداى هر سوره است. اگر سوره‌اى تا چند آيه نازل شود، و پيش از اتمام آن سوره، سوره ديگرى به طور كامل نازل گردد، و حتى چند سوره ديگر در اين ميان به صورت كامل نازل شود، آن‌گاه بقيه سوره نخست نازل شود؛ در اين حالت نيز اعتبار ترتيب، مبدأ نزول هر سوره خواهد بود. چنان‌كه سوره علق تا پنج آيه در آغاز بعثت نازل گرديد و پس از چند سال بقيه سوره نازل شد. همچنين سوره مدّثّر و

[1] تاريخ يعقوبى؛ ج 2، ص 26 و 35.

[2] ابن النديم؛ الفهرست؛ فن سوم از مقاله اول، ص 47- 43.

[3] تفسير طبرسى؛ ج 10، ص 406- 405. نيز رجوع شود به شواهد التنزيل، ج 2، ص 311 به بعد.

[4] البرهان؛ ج 1، ص 193.

[5] جابر بن زيد، از فقهاى بنام بصره و از بزرگان تابعين بشمار مى‌رود. از ابن عباس و عكرمه روايت كرده است.

وفات او به سال 103 اتفاق افتاده است. روز وفات او قتاده گفت:« امروز داناترين اهل عراق وفات نمود».

[6] الاتقان؛ ج 1، ص 29- 22.