عموم اهل شرك و لجاج و عنادند.

در مقابل، در بسيارى از سوره‌هاى مكى، ملايمت و نرمش مى‌بينيم كه در موقعيت‌هايى نازل شده كه به شدت نياز نبوده است. در سوره زمر مى‌خوانيم: «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ‌[1]؛ بگو: اى بندگان من كه بر خويشتن زياده روا داشته‌ايد، از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مى‌آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است». در سوره حجر مى‌خوانيم: «وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي وَ الْقُرْآنَ الْعَظِيمَ، لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‌ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ‌[2]؛ و به راستى، ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم [بنابراين‌] هرگز چشم خود را به نعمت‌هايى [مادى‌] كه به گروه‌هايى از آنان [- كفار] داديم ميفكن و بر ايشان غمگين مباش و بال [عطوفت‌] خود را براى مؤمنين فروگستر».

در سوره شورى مى‌خوانيم: «فَما أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَمَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَ أَبْقى‌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ، وَ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ، وَ الَّذِينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى‌ بَيْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ‌[3]؛ آنچه به شما ارزانى شده متاع زودگذر دنياست و آنچه نزد خداست براى كسانى كه ايمان آورده و بر پروردگارشان توكل مى‌كنند بهتر و پايدارتر است. همان كسانى كه از گناهان بزرگ و اعمال زشت اجتناب مى‌ورزند و هنگامى كه خشمگين شوند عفو مى‌كنند و كسانى كه دعوت پروردگارشان را اجابت كرده و نماز را برپامى‌دارند و كارشان را با مشورت انجام مى‌دهند و از آنچه به آنان روزى داده‌ايم انفاق مى‌كنند».

2. كوتاهى آيه‌ها و سوره‌هاى مكى و بلندى آيه‌ها و سوره‌هاى مدنى، دليل بر تفاوت دو جامعه مكه و مدينه است. مردم مكه غالبا بى‌سواد، فاقد فرهنگ، خشن و دور از تمدّن بودند. لذا متناسب با آن محيط، كم گفتن، كوتاه گفتن، موجز و مختصر و مفيد آوردن آيات ضرورت داشت. ولى مردم مدينه تا حدودى داراى‌

[1] زمر 39: 53.

[2] حجر 15: 88- 87.

[3] شورى 42: 38- 36.