لسان شريفش، هرگاه كه جبرئيل مقدارى از آن را نازل مى‌كرد، جريان مى‌يافت‌[1]. اين تفسير هم مشكلى را حل نمى‌كند؛ زيرا چنين توجيهى بيان‌گر دو نوع نزول نخواهد بود، تنها آگاهى‌هاى كلى و محتوايى را نشان مى‌دهد.

3. ابو عبد اللّه زنجانى گويد: روح قرآن كه اهداف عالى قرآن است و جنبه‌هاى كلى دارد، در آن شب بر قلب پاك پيامبر اكرم تجلى يافت‌ «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى‌ قَلْبِكَ»[2]؛ سپس در طول سال‌ها بر زبان مباركش ظاهر گشت‌ «وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‌ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا»[3].

4. علّامه طباطبايى همين تأويل را با بيانى لطيف‌تر مطرح كرده و فرموده است:

«اساسا قرآن داراى وجود و حقيقتى ديگر است كه در پس پرده وجود ظاهرى خود پنهان و از ديد و درك معمولى به دور است. قرآن در وجود باطنى خود از هرگونه تجزيه و تفصيل عارى است. نه جزء دارد و نه فصل و نه آيه و نه سوره، بلكه يك وحدت حقيقى به هم پيوسته و مستحكمى است كه در جايگاه بلند خود استوار و از دسترس همگان به دور است».

«كِتابٌ أُحْكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ[4]؛ كتابى است كه آياتش استحكام يافته؛ سپس از جانب حكيمى آگاه، به روشنى بيان شده است».

«وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ‌[5]؛ و آن در ام‌الكتاب [لوح محفوظ] نزد ما بلندپايه و استوار است».

«إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتابٍ مَكْنُونٍ لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ‌[6]؛ آن قرآن گرامى در كتاب محفوظى [سربسته و پنهان‌] جاى دارد و جز پاكان نمى‌توانند به آن دست زنند [- دست يابند]».

«وَ لَقَدْ جِئْناهُمْ بِكِتابٍ فَصَّلْناهُ عَلى‌ عِلْمٍ ...[7]؛ و در حقيقت، ما كتابى براى آنان آورديم كه [اسرار و رموز] آن را با آگاهى شرح داديم ...».

[1] محسن فيض كاشانى؛ تفسير صافى؛ ج 1، ص 42.

[2] شعراء 26: 194- 193.

[3] اسراء 17: 106.

[4] هود 11: 1.

[5] زخرف 43: 4.

[6] واقعه 56: 79- 77.

[7] اعراف 7: 52.