مقدمه‌

علوم قرآنى‌

«علوم قرآنى» اصطلاحى است درباره مسايلى مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن. فرق ميان «علوم قرآنى» و «معارف قرآنى» آن است كه علوم قرآنى بحثى بيرونى است و به درون و محتواى قرآن از جنبه تفسيرى كارى ندارد، اما معارف قرآنى كاملا با مطالب درونى قرآن و محتواى آن سر و كار داشته و يك نوع تفسير موضوعى به شمار مى‌رود.

معارف قرآنى يا تفسير موضوعى، مسايل مطرح‌شده در قرآن را از حيث محتوايى بررسى مى‌كند. بدين ترتيب كه آيات مربوط به يك موضوع را از سراسر قرآن در يك‌جا گرد آورده و در مورد آن چه كه از مجموع آن‌ها به دست مى‌آيد سخن مى‌گويد، مشروط بر آن كه از محدوده دلالت قرآنى فراتر نرود. گرچه در تفسير موضوعى گاه ضرورت دارد به شواهد عقلى و نقلى ديگرى نيز استشهاد شود، ولى بحث كاملا قرآنى است و تنها از ديدگاه قرآن مورد بررسى قرار مى‌گيرد. اين مطلب بدين جهت اهميت دارد كه بحث‌هايى را كه جنبه «معارف اسلامى» دارند و احيانا در كنار دلايل عقلى و نقلى به آيات قرآن نيز استناد مى‌كنند، از «معارف قرآنى» يا «تفسير موضوعى قرآن» جدا شود.

«علوم قرآنى» بحث‌هاى مقدماتى براى شناخت قرآن و پى بردن به شئون مختلف آن است. در علوم قرآنى مباحثى چون وحى و نزول قرآن، مدت و ترتيب نزول، اسباب النزول، جمع و تأليف قرآن، كاتبان وحى، يكسان كردن مصحف‌ها، پيدايش قرائات و منشأ اختلاف در قرائت قرآن، حجيت و عدم تحريف قرآن، مسأله نسخ در قرآن، پيدايش متشابهات در قرآن، اعجاز قرآن و ... مطرح مى‌باشد. از اين جهت علوم را به صيغه جمع گفته‌اند كه هريك از اين مسايل در چارچوب خود