3. نكته سوم؛ آيا تحدّى- كه نمايان‌گر اعجاز قرآن است- جنبه علمى قرآن را نيز شامل مى‌شود؟ بدين معنا كه قرآن آن‌گاه كه تحدّى نموده و هم‌آورد طلبيده، آيا به اين‌گونه اشارات علمى نيز نظر داشته است؟ يا آنكه بر اثر پيشرفت علم و پى بردن به برخى از اسرار علمى كه قرآن به آن‌ها اشارتى دارد، گوشه‌اى از اعجاز اين كتاب آسمانى روشن شده است. به عبارتى ديگر پس از آن كه دانشمندان با ابزار علمى كه در اختيار داشتند توانستند ازاين‌گونه اشارات علمى كه تاكنون حالت ابهام داشته، پرده بردارند و در نتيجه به گوشه‌اى از احاطه صاحب سخن (پروردگار) پى ببرند و دريابند كه چنين سخنى يا اشارتى در آن روزگار، جز از پروردگار جهان امكان صدور نداشته و بدين جهت مسأله اعجاز علمى قرآن مطرح گرديده است! برخى بر همين عقيده‌اند، كه اين‌گونه اشارات علمى دليل اعجاز مى‌تواند باشد.

ولى تحدّى به آن صورت نگرفته است، چون روى سخن در آيات تحدّى با كسانى است كه هرگز با اين‌گونه علوم آشنايى نداشته‌اند. بر اين مبنا قرآن در جهت علمى همانند ديگر كتب آسمانى است، كه صورت تحدّى به خود نگرفته‌اند، گرچه اشارات علمى دليل اعجاز مى‌توانند باشند[1].

ولى اين طرز تفكّر از آنجا نشأت گرفته كه گمان برده‌اند روى سخن در آيات تحدّى تنها با عرب معاصر نزول قرآن بوده است، در حالى كه قرآن مرحله به مرحله از محدوده زمانى عصر خويش فراتر رفته و دامنه تحدّى را گسترش داده است، نه تنها عرب بلكه تمامى بشريّت را براى ابديّت به هم‌آوردى فرا خوانده است.

يكى از آيات تحدّى كه در سوره بقره است و پس از ظهور و گسترش اسلام در مدينه نازل گشته، تمامى مردم را مورد خطاب قرار داده است، پس از خطاب‌ «يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»- با فاصله يك آيه- مى‌فرمايد: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‌ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ. فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا ...»[2] همه مردم مخاطب قرار گرفته‌اند، تا چنان چه ترديدى در رابطه با صحّت وحى قرآنى در دل‌هاى‌شان راه يافته، آزمايش كنند آيا مى‌توانند حتى يك سوره همانند قرآن بياورند؟ هرگز

[1] ر. ك: دكتر احمد ابو حجر؛ التفسير العلمي للقرآن في الميزان، ص 131.

[2] آيات شماره 21 و 23 و 25.