و نه سحر و نه به بيهوده‌گويى بى‌خردان مى‌ماند. همانا سخن او كلام خدا است».

سخنان شگفت‌انگيز ديگر فرهيختگان عرب آن روز را پيش از اين آورديم. آرى، بيان رسا و دل‌پذير قرآن گرچه شعر نيست ولى ويژگى شعر را دارد، حتى بر شيواترين آهنگ‌هاى وزين عرب تنظيم گرديده، بى‌آن‌كه در تنگناهاى شعرى قرار گيرد. چنان‌كه در بخش «نظم آهنگ» قرآن خواهيم آورد. متانت نثر و استوارى كلام آزاد را نيز دارا مى‌باشد، كه در چينش و گزينش كلمات و واژه‌ها راه او فراخ و هرگز با دشوارى برخورد ندارد. همچنين از زيبايى‌هاى سجع و كلام موزون- بى‌تكلّف- به خوبى بهره‌مند مى‌باشد. بدين سبب جامع محاسن انواع كلام و فاقد تمامى معايب آن‌ها گرديده است.

ج- نظم‌آهنگ قرآن‌

يكى از مهم‌ترين جنبه‌هاى اعجاز بيانى قرآن- كه اخيرا بيشتر مورد توجّه دانشمندان قرار گرفته- نظم‌آهنگ واژگانى آن است. اين جنبه، چنان زيبا و شكوهمند است كه عرب را ناچار ساخت، از همان روز نخست اقرار كنند كه كلام قرآن از توانايى بشر خارج است و تنها مى‌تواند سخن خداوند باشد.

نظم‌آهنگ واژگان قرآن، نغمه‌اى دلكش و نوايى دل‌پذير پديد مى‌آورد؛ نوايى كه احساسات آدمى را برمى‌انگيزد و دل‌ها را شيفته خود مى‌كند. نواى زيباى قرآن براى هر شنونده‌اى؛ هر چند غير عرب محسوس است، چه رسد به اين كه شنونده عرب باشد. هنگام گوش جان سپردن به آواى قرآن، نخستين حالتى كه اذهان را جلب مى‌كند، نظام بديع و شيواى صوتى آن است. در اين نظام، حركات و سكنات واژگان به شكلى آرايش شده است كه به هنگام شنيدن، آوايى دل‌نشين به گوش مى‌رسد؛ آوايى كه شورى در دل‌ها مى‌اندازد و نشاطى در جان‌ها مى‌دمد. از جهتى، حروف «مدّ» و «غنّه» در كلمات آن به شكلى حساب‌شده نشسته‌اند، به‌طورى‌كه مى‌توانند به پژواك صدا آهنگى ببخشند و به نفس كشيدن قارى كمك كنند تا به سرحد فاصله و آنجايى كه استادان ترتيل به طور قراردادى وضع كرده‌اند برسد و نفسى تازه كند.