كند، يافت نخواهد شد، زيرا گزينش واژه‌هاى قرآنى به گونه‌اى انجام شده كه اولا، تناسب آواى حروف كلمات هم‌رديف آن رعايت گرديده، آخرين حرف از هر كلمه پيشين با اوّلين حرف از كلمه پسين هم‌آوا و هم‌آهنگ شده است؛ تا بدين سبب تلاوت قرآن روان و آسان صورت گيرد. ثانيا، تناسب معنوى كلمات با يكديگر رعايت شده تا از لحاظ مفهومى نيز بافت منسجمى به وجود آيد. به علاوه، مسأله فصاحت كلمات طبق شرايطى كه در علم «معانى بيان» قيد كرده‌اند كاملا لحاظ شده است. كه اين رعايت‌هاى سه‌گانه با ملاحظه و دقّت در ويژگى‌هاى هر كلمه انجام گرفته است. در مجموع هريك از واژه‌ها در جايگاه مخصوص خود به گونه‌اى قرار گرفته است كه قابل تغيير و تبديل نخواهد بود.

ابن عطيّه در اين باره گويد: «و كتاب اللّه سبحانه لو نزعت منه لفظة ثم أدير بها لسان العرب على لفظة في أن يوجد أحسن منها لم توجد[1]؛ هرگاه واژه‌اى از قرآن را از جاى خود برداشته و تمامى زبان عرب را گرديده تا واژه‌اى مناسب‌تر پيدا شود، يافت نمى‌شود». ابو سليمان بستى گويد: «اعلم انّ عمود هذه البلاغة التي تجمع له هذه الصفات، هو وضع كلّ نوع من الألفاظ التي تشتمل عليها فصول الكلام، موضعه الأخصّ الأشكل به، الذي إذا أبدل مكانه غيره جاء منه إمّا تبدّل المعنى الذي يكون منه فساد الكلام، و إمّا ذهاب الرونق الذي يكون معه سقوط البلاغة ...[2]؛ بدانكه پايه اصلى بلاغت قرآن كه صفات يادشده را در خود گرد آورده، بر اين اساس است كه هر نوع لفظى را- كه ويژگى‌هاى يادشده در آن فراهم است- درست به جاى خود به كار برده كه مخصوص به آن و متناسب با آن بوده است به گونه‌اى كه اگر به‌جاى آن، كلمه ديگرى را به كار برند؛ يا معنا به كلى تغيير مى‌كند و موجب تباهى مقصود مى‌گردد، يا آنكه رونق و جلوه خود را از دست مى‌دهد و از درجه بلاغت مطلوب ساقط مى‌گردد». شيخ عبد القاهر جرجانى گويد: «فلم يجدوا في الجميع كلمة ينبو بها مكانها، و لفظة ينكر شأنها أو يرى أنّ غيرها أصلح هناك أو أشبه أو أحرى أو أخلق، بل وجدوا اتّساقا بهر العقول و أعجز الجمهور[3]؛ ادباء و بلغاء از دقّت در

[1] مقدمه تفسير وى« المحرر الوجيز»؛ ص 279. التمهيد؛ ج 5، ص 21.

[2] ثلاث رسائل في اعجاز القرآن؛ ص 29.

[3] كتاب دلايل الإعجاز؛ ص 28.