شبهات منكرين و تشكيك معاندين روبه‌رو مى‌شدند كه براى رفع شبهه و دفع تشكيك، ارائه معجزه ضرورت مى‌يافت وگرنه در رويارويى با پاك‌انديشان روشن ضمير، نيازى به معجزه نبوده بلكه همان ارائه حق، بزرگ‌ترين شاهد صدق آنان محسوب مى‌گرديد.

ازاين‌رو معجزه همچون شمشير براى شكستن سدهاى ايجاد شده در سر راه پيشرفت دعوت حقّ به كار رفته است. شمشير براى زدودن موانع خارجى است كه دشمن از روى عجز و نداشتن منطق صحيح به وجود مى‌آورد و در صدد ايجاد محاصره يا ريشه‌كن كردن بنياد حق بر مى‌آيد و معجزه براى درهم فروريختن تمامى شبهاتى بوده كه دشمنان- به گمان خود- از آن حصارى به وجود آورده بودند.

پس كاربرد معجزه و شمشير اساسا براى ارائه دعوت و اثبات حقانيّت آن نبوده، بلكه در رتبه دوم و هنگام برخورد با موانع از آن‌ها استفاده شده است. لذا هر دو، وسيله دفاعى بشمار مى‌روند نه وسيله تبليغى محض.

تشخيص اعجاز

معجزه بايد به گونه‌اى انجام گيرد تا كارشناسان همان دوره به خوبى تشخيص دهند كه آنچه ارائه شده به درستى نشانه ماوراى جهان طبيعت و بيرون از توان بشريّت است و هيچ‌گونه ظاهرسازى و رويه‌كارى در كار نيست‌[1] و اين واقعيّت بايد براى هميشه محفوظ بماند. لذا انبيا كارهايى انجام دادند كه از توان ماهرترين كارشناسان آن دوره بيرون بوده تا اين كه بخوبى اين تشخيص صورت گيرد و براى هميشه اين برترى و تفوّق روشن باشد.

از همين رو معجزه اسلام قرآن است كه با شيواترين سبك و رساترين بيان و

[1] البته اين بدين معنا نيست كه اين تشخيص مخصوص همان دوره باشد، زيرا ضرورت دارد كه در طول تاريخ روشن باشد آنچه بر دست انبيا انجام گرفته از توان بشريت به طور مطلق خارج است و با فعل و اراده ما فوق الطبيعة انجام گرفته و اگر فرضا امروزه ثابت گردد كه آنچه در آن روزگار انجام گرفته از ابزارى استفاده شده كه كاملا طبيعى ولى از ديد كارشناسان آن روزگار پوشيده بوده است. لازمه‌اش آن خواهد بود كه« العياذ باللّه» انبيا نيرنگ‌باز ماهرى بوده‌اند و در رسالت الهى دروغ گفته‌اند. چنين احتمالى هرگز درباره انبياى عظام نشايد و ساحت قدس ايشان از هرگونه دغل‌بازى و تزوير به دور است.