بودن بيان، نوآورى‌هاى فراوان در زمينه معارف و احكام و ديگر ويژگى‌ها، آن اندازه اوج گرفته كه دور از دسترس بشريت قرار گرفته است. از اين جهت قرآن را «معجزة خالدة؛ معجزه جاويد» گويند. اين حالت براى قرآن، هميشگى و ثابت است؛ چرا كه اين كتاب بزرگ قدر، سند شريعت جاويد اسلام است.

پيشينه بحث‌

مسأله «اعجاز قرآن» از دير زمان مورد بحث و نظر دانشمندان بوده است. شايد اوّلين كسى كه در اين زمينه بحث كرده و مسئله را به صورت كتاب يا يك رساله درآورده- طبق گفته ابن نديم‌[1]- محمد بن زيد واسطى (متوفاى 307) است. وى از بزرگان اهل كلام مى‌باشد و كتاب‌هايى در اين زمينه به نام «الإمامة» و «اعجاز القرآن في نظمه و تأليفه» نگاشته است. برخى پيش از او، ابو عبيدة معمّر بن المثنّى (متوفاى 209) را ياد مى‌كنند؛ او كتابى در دو مجلد درباره اعجاز قرآن نوشته است. همچنين ابو عبيد قاسم بن سلام (متوفاى 224) كتابى در اعجاز قرآن دارد. امّا اين نوشته‌ها اكنون در دست نيست.

قديمى‌ترين اثرى كه در اين زمينه در دست است، رساله «بيان اعجاز القرآن» نوشته ابو سليمان حمد بن محمد بن ابراهيم خطّابى بستى‌[2] (متوفاى 388) است.

اين اثر ضمن مجموعه‌اى با عنوان «ثلاث رسائل في اعجاز القرآن» اخيرا به چاپ رسيده است. مؤلف اين رساله، مسأله اعجاز القرآن را از بعد «بيانى» با شيوه‌اى جالب مطرح ساخته و درباره انتخاب واژه‌ها در قرآن و نكته‌سنجى‌ها متناسب و هم‌آهنگ سخن گفته و برجستگى قرآن را در اين انتخاب و چينش شگفت‌آور كاملا آشكار ساخته و بخوبى از عهده آن برآمده است.

[1] ر. ك: الفهرست، ص 63 آنجا كه از علوم قرآنى سخن مى‌گويد و ص 259 آنجا كه از مذاهب اهل اعتزال بحث مى‌كند.( چاپ قاهره- الاستقامة).

[2] بست: شهركى در نزديكى كابل محل اقامت وى بوده است. ر. ك: مقدمه كتاب« ثلاث رسائل في إعجاز القرآن»، و نيز مقدمه التمهيد، ج 1، ص 8.