بيان شده و خالى از هرگونه غموض و پيچيدگى بوده، در آغاز هرگز ايجاب شبهه نمى‌كرده است. سپس در پى درگيرى‌هاى عقيدتى و فكرى كه در ميان گروه‌هاى مختلف مسلمانان رخ داد، فاجعه «تشابه» دامن‌گير بسيارى از آيات قرآن گرديد.

وجود گروه دوم متشابهات، تشابه اصلى، كاملا طبيعى مى‌نمايد؛ زيرا اين‌گونه تشابه در اثر بيان معانى ژرف توسط الفاظ متداول عرب- كه براى معانى سطحى ساخته شده- پديد آمد. قرآن در افاده معانى عاليه راهى پيموده كه هم براى عامّه مردم جنبه اقناعى داشته باشد و هم علما و دانشمندان را متقاعد سازد. لذا در بيانات خود، بيشتر فنّ خطابه و برهان را به هم آميخته، از مشهورات و يقينيّات، هر دو يك واحد منسجم ساخته است. با آنكه در ظاهر اين دو فن از هم متنافرند، ميان آن‌ها سازش داده است؛ و اين خود، يكى از دلايل اعجاز قرآن به شمار مى‌رود.

ابن رشد اندلسى- دانشمند و فيلسوف معروف- (متوفاى سال 595) در اين زمينه مى‌گويد: «مردم، در برخورد با تعاليم عاليه شريعت سه دسته‌اند:

دسته اول، كسانى‌اند كه از حكمت متعاليه برخوردار بوده، صاحب فكر و انديشه‌اند، در برخورد با حوادث استوار و با متانت رفتار مى‌كنند.

دسته دوم، عامه مردم هستند كه طبقه جمهور را تشكيل مى‌دهند. اينان ممكن است چندان با علم و دانش سر و كارى نداشته باشند اما طبعى سليم، نيّتى پاك و دلى تابناك دارند.

دسته سوم، ميانه اين دو قرار دارند، نه از طبقه علماى راستين بشمار مى‌روند و نه خود را از جمهور مردم به حساب مى‌آورند. خود را از سطح همگانى برتر و در رديف دانشمندان مى‌دانند، در صورتى كه صلاحيت عرض اندام در آن عرصه والا را ندارند».

گويد: «تشابه، صرفا درباره دسته سوم است، زيرا دانشمندان در سايه دانش سرشار خود و با انديشه و متانت شايسته خويش كه در راه رسيدن به حقايق مبذول مى‌دارند، هرگز تشابهى بر سر راه آنان قرار نمى‌گيرد. طبقه جمهور، با ذهن صاف و ساده‌اى كه دارند، هيچ‌گاه شبهه‌اى در تعاليم شريعت احساس نمى‌كنند، زيرا به ظاهر الفاظ و تعابير بسنده كرده، نگرانى به خود راه نمى‌دهند».