به آن راه نمى‌يابد. [زيرا] از جانب كسى نازل گشته كه فرزانه ستوده است». بر همه اين پندارها خطّ بطلان مى‌كشد. «وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى‌ أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ‌[1]؛ خداوند بر كار خويش چيره است، ولى بيشتر مردم نمى‌دانند».

2. نسخ لفظ و بقاى محتوا

بدين معنا كه در قرآن آيه‌اى وجود داشته كه مشتمل بر حكمى از احكام شرعى بوده، سپس لفظ و عبارت آيه برداشته شده (منسوخ گرديده) گرچه محتواى آن كه يك حكم شرعى است، همچنان ثابت مانده و نسخ نگرديده است.

براى شاهد، آياتى شمرده‌اند؛ از جمله آيه رجم «الشيخ و الشيخة إذا زنيا فارجموهما البتة نكالا من اللّه و اللّه عزيز حكيم»[2]. خليفه دوم اصرار داشت كه اين آيه از قرآن است و زيد بن ثابت بى‌جهت آن را در قرآن ثبت نكرد و تا آخرين روز حيات خود بر همين عقيده بود، گرچه هيچ‌يك از صحابه از وى نپذيرفت.

در قرآن كريم، تنها مسأله جلد زانى (100 تازيانه) بر ارتكاب زنا مطرح است.

ولى عمر عقيده داشت كه مسأله رجم زانى طبق آيه فرض‌شده نيز مطرح بوده است. ولى عبارت «شيخ و شيخة» به معناى پيرمرد و پيرزن است كه هرگاه مرتكب زنا شدند سنگسار مى‌شوند.

كسانى كه اين گمان را از عمر باور كرده‌اند، در تفسير «شيخ و شيخه» مانده‌اند كه چرا سنگسار شدن ويژه پيران باشد؟! لذا مالك بن انس (پيشواى فرقه مالكيّه) در كتاب «الموطّأ» آن را به ثيّب و ثيّبة (مرد و زنى كه همسر گرفته‌اند) تفسير كرده است‌[3]. ولى آن هم درست نيست، زيرا «رجم» مخصوص «محصن و محصنه» (مرد و زنى كه همسر دارند) است. اين اخصّ از «ثيّب و ثيّبه» است كه همسر گرفته‌

[1] يوسف 12: 21.

[2] ابن حزم، المحلّى، ج 11، ص 236- 234. صحيح بخارى، ج 8، ص 211- 208. صحيح مسلم، ج 4، ص 167 و ج 5، ص 116. مسند احمد، ج 1، ص 23 و ج 5، ص 132 و 138 و ابو داود، الحدود/ 23 و ترمذى، الحدود/ 7. ابن ماجه، الحدود/ 9. دارمى، الحدود/ 16. موطأ مالك، الحدود/ 10.

[3] ر. ك: جلال الدين سيوطى، تنوير الحوالك، شرح موطّأ، ج 3، ص 42 و نيز ابن حجر عسقلانى، فتح البارى، در شرح بخارى، ج 12، ص 127.