نكرده‌اند، بلكه با آن چه كه به خود قرّاء منسوب است مخالفت ورزيده‌اند. اينان گاه علت مخالفت خود را بيان كرده‌اند و اين خود نشان مى‌دهد كه مخالفت آنان با خطاها و اشتباهات قاريان است. ابو العباس مبرّد با قرائت اهل مدينه كه كلمه «اطهر» در آيه‌ «هؤُلاءِ بَناتِي هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ»[1] را منصوب مى‌خوانده‌اند، مخالفت كرده و در علت مخالفت خود مى‌گويد: «اين قرائت ابن مروان است كه در دانش و ادب عربى آگاهى نداشته است»[2]. از اين قبيل نمونه‌ها بسيار است.

ابن قتيبه، در فصلى از كتاب خود، نمونه‌هايى از خطاها و غلطهاى قرّاء معروف را، از جمله حمزه و نافع كه از قرّاء سبعة هستند، جمع‌آورى كرده و مى‌گويد: «كمتر كسى از اين طبقه است كه دچار غلط و اشتباه نشده باشد»[3]. چنان‌كه محمد عضيمة بسيارى از اشتباهات و خطاهاى نحويان را كه برخى از آنان نيز قارى بوده‌اند، در اين زمينه جمع‌آورى كرده و آنان را به ضعف درك و شناخت كم متهم كرده است. از ابن جنّى نقل مى‌كند كه وى در كتاب خود به نام «الخصائص» به طور كلى، قرّاء را به ضعف درايت؛ و در كتاب ديگر خود به نام «المنصف» آنان را به داشتن اشتباهات و خطاها وصف مى‌كند، زيرا آنان مبنايى براى قياس ندارند[4].

در كتاب «المرشد الوجيز» بابى است پيرامون ايرادات ارباب لغت و ادب بر برخى از قرائت‌هاى قرّاء كه از جمله آن‌ها موارد زير است:

ايراد بر «البزىّ» كه در 31 مورد از قرآن «تاء» اول افعال مستقبل را در حال وصل مشدّد خوانده است، مانند «وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ»[5].

ايراد بر ابو عمرو در مورد ادغام؛ وى اگر دو حرف همانند را كه در دو كلمه مجاور يكديگر قرار گيرند، اعم از آن كه ما قبل آن ساكن باشد و يا متحرك، ادغام مى‌كند؛ مانند: «شَهْرُ رَمَضانَ»[6] و «ذاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ»[7].

ايراد بر حمزه در مورد قرائت‌ «فَمَا اسْتَطاعُوا»[8] كه آن را به صورت «فما اسطاعوا»

[1] هود 11: 78.

[2] المقتضب؛ ج 4، ص 105.

[3] تأويل مشكل القرآن، ص 61.

[4] دراسات لأسلوب القرآن؛ ج 1، ص 32 به بعد.

[5] بقره 2: 267. ر. ك: التيسير، ص 83.

[6] بقره 2: 185.

[7] انفال 8: 7. ر. ك: التيسير، ص 20.

[8] كهف 18: 97.