فصل اوّل تناسب و تناسق معنوى در قرآن كريم‌

تناسب موجود در بين آيات قرآن كريم از جهات مختلفى قابل بررسى مى‌باشد كه در ذيل، به آن اشاره مى‌كنيم:

1- گاهى تناسب در مورد آياتى است كه يكجا نازل شده‌اند، يعنى با هم در يك زمان نازل شده‌اند (آياتى كه جمعا به لحاظ مناسبت واحدى نازل شده‌اند) و اين يك امر ضرورى است؛ زيرا يك مجموعه آيات كه در موضوع واحدى نازل شده‌اند، ضرورتا بايد در بينشان نوعى ارتباط و قدر مشتركى باشد به اعتبار اينكه داراى هدف واحد و قدر جامع و مشترك واحد بوده و جمعا يك كلام محسوب مى‌شوند، كه براى ايفاى غرض و هدف واحدى نازل گشته‌اند و رابطه بين صدر و ذيل آيات از اول تا آخر، از ضروريات عقليه است. وگرنه كلام و سخن از سخن و كلامى كه داراى هدف واحد و جامع واحد باشد، خارج گشته، بلكه لازم مى‌آيد كه حكيم مطلق در بين امور بى‌ربط و بدون مناسبت، جمع نموده باشد.

و اين از حكيم مطلق محال است.

2- گاهى ارتباط بين آيات يك سوره و تناسب بين آيات آن، مطرح است كه آيات آن سوره از اول تا آخر، به هم مربوط بوده، و داراى تناسب عقلايى مى‌باشد؛ زيرا يك سوره عبارت است از يك مجموعه واحده، كه اين وحدت را در قالب يك‌