گذرا اشاره مى‌نمايد؛ زيرا مجال و فرصت زيادى براى بيان مفصّل و ادا كردن حق مطلب نمى‌يابد. و از همين جهت است كه گاهى اثر تكلّف و تعسّف و اظهار مطلبى بدون دليل و يا نامناسب از وى آشكار و هويدا مى‌گردد. و از آنجا كه هدفش به اختصار آوردن مطالب است، از كثرت اختصار، گاهى دچار تكلّف مى‌شود. امّا از نظر محتوا و تعمق، جدا قابل تحسين و تجليل است؛ زيرا وى- كه رحمت خداى بر او باد- بابى را باز و مطرح نموده است كه احدى قبل از او بدان راه نيافته است.

و مطلب را زيبا و ما فوق خواسته‌ها آورده است.

ايشان بدون مقدّمه مى‌گويد: «پايان تمامى سوره‌هاى قرآنى در غايت و نهايت زيبايى و كمال قرار دارند؛ زيرا از مطالب گوناگونى از جمله: تحميد، تهليل، مواعظ، اندرز، وعده و غير آن تشكيل يافته‌اند به طورى كه بعد از شنيدن آنها، براى نفوس، هيچ‌گونه شوقى به گفتار ديگر نمى‌ماند.

ايشان سپس خاتمه سوره‌ها را به ترتيب ذكر نموده و در خاتمه گفته است:

«اين خاتمه‌هاى سوره‌هاى فرقانى است بر سبيل اجمال، و اگر مى‌خواستم به تفصيل آنچه را كه از محاسن و فنون و آنچه كه حاكى از استحكام و زيبايى و لطافت مقاطع و رئوس آيات مى‌باشد (به طورى كه در هر مقطع و فاصله‌اى، بلاغت به نهايت درجه آن رسيده) سخن بگويم، آنگاه لازم مى‌آمد كه در اين زمينه، كتاب مستقلى را تدوين نمايم»[1].

و نظر ما اين است كه: «هر جستجوگر خردمند اگر با امعان نظر و تدبّر در دلايل و براهينى كه ابن ابى الاصبع اقامه نموده، توجه نمايد، صدق گفتار ايشان را در مى‌يابد. و چند نمونه هم از اين اشارات در سطور قبل، از كلام شريف «صدر الدين ابن معصوم» مدنى گذشت.

[1] بديع القرآن، صفحات 346- 353 تاليف ابن ابى الاصبع.