يكى كردن مصاحف‌

همان‌طور كه گفته شد دوره پس از درگذشت پيامبر (ص) دوره جمع‌آورى قرآن بشمار آمده است. بزرگان صحابه بر حسب دانش و كفايت خود به جمع‌آورى آيات و مرتب كردن سوره‌هاى قرآن دست زدند و هريك آن را در مصحف خاص خود گرد آوردند و برخى كه خود از عهده اين كار برنمى‌آمدند به ديگران متوسل شدند تا مصحفى براى آنان استنساخ كنند و يا آيات و سوره‌هاى قرآن را در مصحفى براى آنان گرد آورند.

به اين ترتيب و با گسترش قلمرو حكومت اسلام، تعداد مصحفها رو به فزونى گذاشت. با افزايش تعداد مسلمانان، نياز به نسخه‌هايى از قرآن نيز بيشتر مى‌شد، چه اين كتاب تنها دستور آسمانى بود كه مسلمانان، تمام جوانب زندگى خود را بر اساس آن تنظيم مى‌كردند و براى آنان منبع احكام و قانون‌گذارى و تشكيلات بشمار مى‌آمد.

بعضى از اين مصحفها به تبع موقع و پايگاه جمع‌كننده آن در جهان اسلام آن روز، مقام والايى را كسب كرد، مثلا مصحف عبد الله بن مسعود، صحابى بزرگوار كه مرجع اهل كوفه‌[1] بشمار مى‌آمد و مصحف ابىّ بن كعب مورد توجه مردم مدينه بود و مصحف ابو موسى اشعرى در بصره و مصحف مقداد بن اسود در دمشق مورد توجه مردم بود.

اختلاف مصحفها

جمع كنندگان مصحفها متعدد بودند و ارتباطى با يكديگر نداشتند و از نظر كفايت و استعداد و توانايى انجام اين كار يكسان نبودند، بنابراين نسخه هر كدام از نظر روش، ترتيب، قرائت و ... با ديگرى يكسان نبود.

اختلاف در مصحفها و قرائتها، اختلاف بين مردم را ايجاب مى‌كرد؛ چه بسا مسلمانان ساكن نقاط دور از يكديگر، كه به مناسبت شركت در جنگ و يا مناسبات ديگر با هم برخورد مى‌كردند، بر اثر تعصبى كه نسبت به مذهب، عقيده و رأى خود داشتند، به محكوم كردن يكديگر دست مى‌زدند و همين امر به نزاع و جدال بين آنان منجر مى‌شد.

نمونه‌هايى از اختلافات مردم درباره مصحفها و تعصب آنان نسبت به قرائتهاى صاحبان اين مصحفها بدين شرح است:

[1] . كوفه در آن روز مركز علم و درس و بحث معارف اسلامى در سطح عالى بود.