مفهوم سوره و آيه‌

سوره از «سور بلد» (ديوار بلند و محيط به شهر) گرفته شده است؛ زيرا هر سوره، آياتى را دربرگرفته است و به آن احاطه دارد؛ مانند حصار (سور) شهر كه خانه‌هايى را دربرگرفته است.

برخى آن را به معناى بلنداى شرف و منزلت رفيع گرفته‌اند؛ زيرا بنا بر گفته ابن فارس يكى از معانى سوره، علوّ و ارتفاع است و ساريسور به معناى غضب نمودن و برانگيخته شدن از همين ماده است. هر طبقه از ساختمان را نيز سوره مى‌گويند.

ابو الفتوح رازى مى‌گويد: بدانكه سوره را معنى، منزلت بود از منازل شرف و دليل اين، قول نابغه ذبيانى است:

(نمى‌بينى كه خداوند به تو شرف و منزلتى رفيع داده است كه هر پادشاهى‌اى نزد آن متزلزل مى‌نمايد). گويد: باروى شهر را از آن جهت سور خوانند كه بلند و مرتفع باشد.[1]

برخى ديگر آن را از «سؤر» به معناى قطعه و باقيمانده چيزى دانسته‌اند. ابو الفتوح در اين‌باره مى‌گويد: اما آنكه مهموز گويد، اصل آن از «سؤر الماء» باشد و آن بقيه آب بود در آبدان و عرب گويد: «أسأرت فى الإناء» اگر در ظرف چيزى باقى گذارى. از همين‌جاست كه اعشى بنى ثعلبه- شاعر عرب- مى‌گويد:

(- آن زن- از من جدا شد و در دل باقى گذارد شكافى عميق بر اثر دورى خود كه هر لحظه در حال گسترش است).[2]

بنابراين، سوره در اصل سؤره بوده و به منظور سهولت در تلفظ، همزه به واو بدل شده است و تمام قاريان متفقا آن را با واو خوانده‌اند و در هيچ‌يك از موارد نه‌گانه كه در قرآن آمده كسى آن را با همزه قرائت نكرده است.

آيه به معناى علامت است؛ زيرا هر آيه از قرآن نشانه‌اى بر درستى سخن حق‌

[1] . الروض الجنان؛ ج 1، مقدمه، ص 9.

[2] . همان‌جا.